ខ្ញុំសូមជូនសាវតារនៃឈ្មោះ ខេត្តកំពង់ចាមនេះ តាមសេចក្តីសៀវភៅ សាវតារទាក់ទងភូមិសាស្ត្រខ្មែរ របស់ លោក ឌឹក.គាម ដែលបោះពុម្ពនៅឆ្នាំ១៩៦៨ មានដូចខាងក្រោមដោយចម្លងទាំងស្រុងតាមច្បាប់ដើមដូចតទៅ ៖
ខ្ញុំសូមជូនប្រវត្តិ ខេត្តកំពង់ចាម នេះ តាមសេចក្ដីស្រាវជ្រាវរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំមិនមែនចង់សរសេរពន្យល់លោកអ្នកអានឲ្យសព្វគ្រប់ តាំងពីកិច្ចការទាក់ទងនឹងរាជការទេ ខ្ញុំសូមបញ្ជាក់ត្រង់តែពាក្យថា កំពង់ចាមតែប៉ុណ្ណោះ ។
តាមពាក្យបរម្បរាថា កំពង់ចាម ជាកំពង់របស់ ចាម តែយើងមិនដឹងថាតើកំពង់របស់ ចាម សម្រាប់ងូតទឹក ឬ កំពង់របស់ចាមសម្រាប់នេសាទ ។ រឿងនេះគួរឲ្យយើងចង់ដឹងដែរ ដើម្បីឲ្យដឹងពិតនូវឈ្មោះខេត្តនៃ ប្រទេសកម្ពុជា ដូចយ៉ាង កំពង់ចាម ជាដើមនេះ ។ តើ ខេត្តកំពង់ចាម ជាកំពង់របស់ ចាម មែនឬមិនមែន ? ចំពោះរឿងនេះ ខ្ញុំសូមជូនយោបល់ដូចតទៅនេះ ៖
១- តាមផែនទីដែល លោក ម៉ារសេល នេរ (Marsel Ner) និយាយពី ចាម នៅក្នុង ប្រទេសឥណ្ឌូចិន លោកបានបង្ហាញថានៅប្រទេសកម្ពុជា ចាម ច្រើននៅក្នុង ភូមិទ្រា ស្រុកក្រូចឆ្មារ ខេត្តកំពង់ចាម និង ជ្រោយចង្វា ។ កន្លែង ២ នេះហើយ ដែលមានមណ្ឌលសាសនា ម៊ុលស៊ុយម៉ង់ (Mulsulman) ច្រើន ត្រង់ទីតាំង ខេត្តកំពង់ចាម ក៏មាន ចាម ដែរ តែមិនសូវច្រើនទេសម័យនេះ (១៩៦៨) ។ ដូច្នេះពាក្យបរម្បរានេះ ក៏អាចសន្និដ្ឋានបានព្រោះថាភូមិខ្លះហៅថា ភូមិចាម ដែរ ព្រោះចាម នៅច្រើន ប៉ុន្តែថាពាក្យបរម្បរាដូចជារកលាយលក្ខណ៍អក្សរគ្មាន ។ មុននឹងលោកអ្នកអាចសន្និដ្ឋានថាត្រឹមត្រូវ យើងសូមសង្កេតន័យខាងក្រោមនេះសិន ។
២- តាមយោបល់ លោក បូដាំង (Baudoin) ក្នុងសៀវភៅ Monographie de Kampong-Cham ថា ខេត្តកំពង់ចាម នេះ គឺកំពង់រង់ចាំ ។
៣- លោក ម៉ាដ្រូល (Madrolle) បាននិយាយថា លោកបានធ្វើដំណើរមក ប្រទេសកម្ពុជា ហើយគាត់បានសរសេរសៀវភៅមួយក្បាលថា ខេត្តកំពង់ចាម ពីដើម កំពង់ចាំ ។ បើឈ្មោះនេះ លោក ម៉ាដ្រូល ថា កំពង់ចាំ តើគេចាំអ្វី ? ត្រង់នេះលោកថា គេចាំសាឡាងឆ្លង ទន្លេបិទ និង កំពង់ចាម ។ កន្លែងដែលគេចាំសាឡាងឆ្លងសាឡាង គឺនៅត្រង់ ជ្រោយថ្ម ។ រឿងនេះដូចជាសមព្រោះថា សព្វថ្ងៃនេះក្ដី (១៩៦៨) ពីអតីតកាលក្ដី មនុស្សជាច្រើនរង់ចាំឆ្លងសាឡាងរវាង ក្រុងទន្លេបិទ និង កំពង់ចាម ។*
៤- តាមឯកសាររបស់ លោក កែវ ហង្ស ចាងហ្វាងរឺត្រែត សង្កាត់សួង (ឆ្នាំ២០០៨ វាបានក្លាយក្រុងសួង) ស្រុកត្បូងឃ្មុំ ដែលមានតម្កល់នៅ ក្រុមទំនៀមទម្លាប់ ថា កំពង់ចាម ពីដើមគេហៅថា កំពង់ចាំ។ តាមសេចក្ដីដំណាលនៃឯកសារនេះថា កំពង់នេះគេមកចាំដង្ហែ ស្ដេចបក្សីចាំក្រុង ឆ្លងទៅត្រើយខាងកើត ។ **
បើយើងយកឯកសាររបស់ លោក កែវ ហង្ស មកប្រៀបធៀបគ្នានឹងលោក ម៉ាដ្រូល ឃើញថាស្របគ្នា មានប្លែកគ្នាបន្តិចបន្តួចតែត្រង់ ៖
- លោក កែវ ហង្ស ថាចាំដង្ហែ ស្ដេចបក្សីចាំក្រុងទៅត្រើយខាងកើត ។
- សៀវភៅ Circonscription de Kampong Cham ថាកំពង់រង់ចាំ ។
- លោក ម៉ាដ្រូល ថាចាំឆ្លងសាឡាងទៅវិញទៅមក ពាក្យថា ចាំឆ្លងនេះឃើញថាស្របគ្នា ។ លោកទាំងបីនេះមិនបាននិយាយពីសាសន៍ចាមសោះ ឃើញតែនិយាយពី សាឡាង បក្សីចាំក្រុង និងចាំ។
៥- នេះជាយោបល់របស់ខ្ញុំ ។ រឿង ខេត្តកំពង់ចាម នេះ យើងបានពិនិត្យទៅតាមផែនទីភូមិសាស្ត្ររួចហើយ យើងបែរមកពិនិត្យតាមអក្ខរាវិរុទ្ធម្ដង ។ ខ្មែរ យើងពីដើមសរសេរច្រើនតែខ្ជីខ្ជាបន្តិច ដូចយ៉ាង សិលាចារឹកនគរវត្ត ខ្ញុំសូមជួនពាក្យខ្លះ កុំបីមាន សរសេរ កុំម្បីមាណ ។ ខ្ញុំ គេសរសេរថា ខ្ញុំម ឃើញថា គេចូលចិត្តមាននិគ្គហិត ហើយនៅឆ្លៀតប្រកបនឹងព្យញ្ជនៈ ម ទៀត។ ពាក្យថា កំពង់ចាម នេះក៏មានព្យញ្ជនៈ ម ដែរ ហើយនៅសិលាចារិកនគរវត្តមានពាក្យមួយ ចាំ សរសេរ ចាំម្ម (ឧទាហរណ៍៖ ខ្ញុំមសូមកុំល្លាំង អនុភាព្យបែកខ្លាំងលើស សាសធុតចាំម្ម ដូចព្រះហនុមាន***) ដូច្នេះពាក្យនេះ ចាំ គេអាចសរសេរបានថា ចាំម្ម ចាំម ចាម់ (ឧទាហរណ៍៖ ចាម់ នេះដែលអាចអានបានថា ចាំ បានដែរ ជាហេតុមួយនាំឲ្យច្រឡំនឹងពាក្យថា សាសន៍ចាម បើសិនណាជាគេសរសេរគ្មានបន្តក់ ។ តែពាក្យថា ចាំ គេសរសេរមិនឲ្យប្រកបនឹង ម ទេ (១៩៦៨) តែសម័យនោះគេសរសេរមានទៅវិញ ដូច្នេះបានជាពាក្យថា កំពង់ចាំ ទៅជា កំពង់ចាម ទៅវិញ ។
ការត្រិះរិះខាងអក្ខរាវិរុទ្ធឃើញថា ម៉ាដ្រូល ក្តី សៀវភៅ Circonscription de Kampong Cham ក្តី និងឯកសាររបស់ លោក កែវ ហង្ស ក្ដីឃើញមានន័យដូចគ្នា ដូច្នេះយើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា កំពង់ចាំ ។
មតិខ្ញុំមិនចង់កែប្រែឈ្មោះ កំពង់ចាម ទៅជា កំពង់ចាំ ទេ ហេតុដែលខ្ញុំយកឈ្មោះខេត្តនេះមកជូន ព្រោះខ្ញុំចង់ឲ្យលោកអ្នកអានជ្រាបនូវឈ្មោះខេត្តនេះឲ្យបាន ច្បាស់នូវសាវតារដើម ។ បើលោកអ្នកអានឃើញសាវតារឈ្មោះខេត្តនេះច្បាស់ ហើយមានជាលាយលក្ខណ៍អក្សរផង សូមសរសេរជូនព័ត៌មានមក ក្រុមទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ នៅវិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ ។
*****
* បច្ចុប្បន្ននេះលែងមានសាឡាងហើយ ដោយសារគេសង់ស្ពាន គីហ៊្សូណា ពីឆ្នាំ២០០១ ។
** អាចរកអានបន្ថែមនៅសៀវភៅ ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរតាមសិលាចារឹក និងរឿងព្រេង ដោយ បណ្ឌិត រស់ ចន្ត្រាបុត្រ ។
*** សិលាចារិកនគរវត្ត ទំព័រ ១០៩ ។
កំពង់ចាម កំពង់ចិត្ត 