*** គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា លេខដែលស្ថិតនៅមុខអក្សរនៅលើរូបថតនោះជា លេខរៀងនោះទេ មិនមែនជាលេខឆ្នាំនោះឡើយ ។
Monthly Archives: ខែមេសា 2013
ប្រាសាទព្រះធាតុធំ និងប្រាសាទព្រះធាតុតូច
ដូចយើងបានជម្រាបមកហើយថា អ្នកនិពន្ធមួយចំនួនបានចាត់ទុកថា ប្រាសាទព្រះធាតុធំ និងប្រាសាទព្រះធាតុតូច ជាសំណង់ស្ថាបត្យកម្មរបស់ ស្ដេចកន តែមិនបានសិក្សាឲ្យបានស៊ីជម្រៅនៃក្បាច់ក្បូរ ឬលក្ខណៈរចនាប័ទ្មនៃប្រាសាទទាំងនោះ ដើម្បីស្វែងរកឫសកែវឲ្យបានត្រឹមត្រូវឡើយ ។ ដូច្នេះគោលបំណងនៃអត្ថបទនេះ គឺបំពេញកង្វះខាតរបស់អ្នកស្រាវជ្រាវខ្មែរ និង បរទេសមួយចំនួន ។
ការស្រាវជ្រាវរបស់យើងកន្លងមក បានរកឃើញនូវទិន្នន័យខាងបុរាណវត្ថុវិទ្យាមួយចំនួនថ្មីទៀត ដូចជា ក្បាច់ផ្ដែរ និងសមាសភាព ស្ថាបត្យកម្មខ្លះ ដែលកប់ក្នុងដី ឬដក់ជាប់នឹងដើមឈើ ក្នុងបរិវេណនៃវត្តព្រៃនគរ បច្ចុប្បន្នដូចជាសសរពេជ្រ ដែលបានបាក់ជាច្រើនចម្រៀក ប្រអប់ទ្វារជាដើម ។
ប្រាសាទ និងប្លង់នៃព្រះធាតុតូច និង ប្រាសាទព្រះធាតុធំ (Cf. Jean Boisselier, Manuel d’Archeologie, Vol. I, 1966)
តាមឯកសារកត់ត្រាប្រវត្ថិសិល្បៈនិងស្ថាបត្យកម្មខ្មែររបស់ លោក Boisselier យើងបានរកឃើញនូវប្លង់របស់ទេវល័យទាំងពីរខាងលើនេះ ដែលលោកចាត់ទុកថាជាសំណង់ស្ថាបត្យកម្មនាសម័យបុរេអង្គរ ។ នៅថ្ងៃទី ២ ខែឧសភា ឆ្នាំ ២០០០ កន្លងមកនេះ យើងបានទៅដល់ទីតាំងប្រាសាទនោះម្ដងទៀត ហើយបានពិនិត្យប្រាសាទព្រះធាតុតូច ដែលបែកបាក់ម្ដងទៀតដោយខិតខំប្រមូលភស្តុតាងថ្មីៗទៀត ។
យោងតាមការសិក្សាវិភាគអំពីក្បាច់ផ្ដែខាងលើនេះ យើងអាចបញ្ជាក់នូវភាពត្រឹមត្រូវ នៃការកំណត់អាយុកាលនៃប្រាសាទទាំងនោះ ដែលធ្វើឡើងដោយ លោក Boisselier ដែលយើងបានជួបក្នុងសន្និសីទអន្តរជាតិមួយនៅទីក្រុងបាងកកប្រទេសថៃ កាលពីឆ្នាំ ១៩៩១ ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីដែលចង់បង្ហាញបញ្ជាក់នៅទីនេះ គឺប្រាសាទព្រះធាតុធំពិតជាស្ថិតក្នុងរចនាប័ទ្មសម្បូរព្រៃគុក ដោយឥតប្រកែកបាន បើសំអាងលើការប្រៀបធៀបនៃលក្ខណៈក្បាច់ផ្ដែរនៃប្រាសាទនេះទៅនឹងក្បាច់ផ្ដែរនៃប្រាសាទតោ នៅ ឥសានបុរៈ ឬសម្បូរព្រៃគុក ។ ការសន្និដ្ឋាននេះ ផ្អែកលើរបកគំហើញផ្ទាំងផ្ដែរមួយដែលគេបានរកឃើញហើយបានបោះពុម្ពរួចដោយ លោក Dupont (Cf. P. Dupont, Les linteaux khmers du Vlle siecle, Artibus Asiae, Vol. XV, 1/2, MCMLII, Ascona) ។
ក្បាច់ផ្ដែរ រចនាប័ទ្ម សម្បូរព្រៃគុក មកពីប្រាសាទព្រះធាតុធំ (ឯកសាររបស់ Dupont )
សូមបញ្ជាក់ផងដែរថា សព្វថ្ងៃនេះប្រាសាទព្រះធាតុតូច ស្ថិតក្នុងភាពទ្រុឌទ្រោមជាដំណំ ខុសពីឆ្នាំ ១៩៦០-១៩៦៥ ដោយហេតុថា កំពូលប្រាសាទនេះត្រូវរលំបាក់ទៅហើយ ។
តាមពិត តំបន់បន្ទាយព្រៃនគរ មិនមែនត្រូវបានស្ថាបនាឡើងដោយ ស្ដេចកន ដូចដែលគេតែងតែជឿនោះទេ យ៉ាងណាមិញ ប្រាសាទបុរាណទាំងឡាយដែលមាននៅក្នុងតំបន់នេះ ក៏ដូច្នោះដែរ ។ ព្រោះថា តំបន់នេះមានប្រវត្តិដ៏យូរលង់ណាស់មកហើយ ចាប់តាំងពីសម័យបុរេអង្គរមកម្ល៉េះ ដូចវត្តមានរបស់សំណង់ស្ថាបត្យកម្មប្រាសាទដែលយើងបានលើកមកនៅខាងលើជាតឹកតាងស្រាប់ ។
វត្តមាននៃស្លាកស្នាមវប្បធម៌បុរេអង្គក្នុងតំបន់នេះ ដែលជាសមិទ្ធិផលសង្គមបានបង្ហាញឲ្យយើងដឹងថា ខែត្រកំពង់ចាមបច្ចុប្បន្ន ជាពិសេសតំបន់បន្ទាយព្រៃនគរ មិនមែនស្ថិតក្នុងភាពឯកោនោះទេ ។ ក៏ប៉ុន្តែត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ទៅព្រះរាជធានីបុរាណដ៏ស្កឹមស្កៃមួយ គឺឥសានបុរៈ ឬសម្បូរព្រៃគុក តាមរយៈយន្តការនគរោបនីយកម្ម ដែលបានផ្ដើមឡើងយ៉ាងខ្លាំងក្លា ចាប់តាំងពីចុងស.វ. ទី ៦ ដើមស.វ. ទី ៧ ហើយបានរីកសុះសាយទូទាំងអាណាចក្រចេនឡា ៕
ដោយ ៖ ម. ត្រាណេ
***
អត្ថបទទាក់ទង ៖ ប្រាសាទព្រះធាតុធំ
ប្រភពដើម ៖ CEN : ប្រាសាទព្រះធាតុធំ និងប្រាសាទព្រះធាតុតូច នៅបន្ទាយព្រៃនគរ
នាមនាយកវិទ្យាល័យព្រះសីហនុ
អតីតកាលរបស់ខ្ញុំធ្លាប់ជាសិស្សនៅ វិទ្យាល័យព្រះសីហនុ ទីរួមខែត្រកំពង់ចាមពីឆ្នាំ ២០០១ ដល់ឆ្នាំ ២០០៧ ។ ខ្ញុំដឹងថាវិទ្យាល័យនេះ ជាវិទ្យាល័យទី១ នៃខែត្រកំពង់ចាម ដែលមានប្រវត្តិយ៉ាងហោចណាស់ក៏ ៧០ឆ្នាំដែរ ។ ទោះជាយ៉ាងណា ខ្ញុំមិនដែលដឹងថានាយកវិទ្យាល័យនេះមានប៉ុន្មាននាក់ ឈ្មោះអ្វីខ្លះនោះទេ ក៏ព្រោះតែពេលដែលខ្ញុំចូលជាសិស្សវិទ្យាល័យនេះ លោកនាយកដែលខ្ញុំស្គាល់គឺ មានតែ ២នាក់ប៉ុណ្ណោះ ។ ជាចៃដន្យល្អ នៅពេលចូលឆ្នាំនេះ នៅពេលដែលកំពុងរើអីវ៉ាន់មកផ្ទះថ្មី ខ្ញុំបានឃើញក្រដាសមួយសន្លឹកដែលមានឈ្មោះ និងអាណត្តនៃនាយកវិទ្យាល័យព្រះសីហនុទាំងអស់ ដែលប្អូនខ្ញុំថាបានពីគ្រូវាទុកជាឯកសារកាលប្រឡងសិស្សពូកែថ្នាក់ទី ៩ ពី ២ឆ្នាំមុន ។
| អាណត្ត | តួនាទីសាលា | នាមនាយកសាលា |
| ១៩៤១ – ១៩៥៣ | អនុវិទ្យាល័យព្រះសីហនុ | Monsieur. LAFONDE |
| ១៩៥៣ – ១៩៥៥ | វិទ្យាល័យព្រះសីហនុ | Monsieur. LACOTTE |
| ១៩៥៥ – ១៩៥៧ | វិទ្យាល័យព្រះសីហនុ | លោក អ៊ុំឈាង សាអូន |
| ១៩៥៧ – ១៩៥៩ | វិទ្យាល័យព្រះសីហនុ | លោក ខ្វាន់ ស៊ីផាន់ |
| ១៩៥៩ – ១៩៦៤ | វិទ្យាល័យព្រះសីហនុ | លោក មាស ឌីម |
| ១៩៦៤ – ១៩៧០ | វិទ្យាល័យព្រះសីហនុ | លោក សួក បោន |
| ១៩៧០ – ១៩៧១ | វិទ្យាល័យព្រះសីហនុ | លោក នេត ឃុន |
| ១៩៧១ – ១៩៧៣ | វិទ្យាល័យព្រះសីហនុ | លោក អ៊ូវ ជូន |
| ១៩៧៣ – ១៩៧៥ | វិទ្យាល័យព្រះសីហនុ | លោក វ៉ាន់ សារុម |
| ១៩៧៥ – ១៩៧៩ | រោងជាងជួសជុលរថយន្ត | (សម័យខ្មែរក្រហម) |
| ១៩៨០ – ១៩៨១ | សាលាកម្រិត ១-២ កំពង់ចាម | លោក សិត អយ |
| ១៩៨១ – ១៩៨៧ | សាលាកម្រិត ១-២ កំពង់ចាម | លោក ជួប ង៉ូវ |
| ១៩៨៧ – ២០០៥ | វិទ្យាល័យព្រះសីហនុ | លោក គីម គឹមអ៊ាង |
| ២០០៥ – ២០១២ | វិទ្យាល័យព្រះសីហនុ | លោក ទុំ លឹមយុន |
| ២០១២ – បច្ចុប្បន្ន | វិទ្យាល័យព្រះសីហនុ | លោក ថាវ សុផល |
ទើបតែឃើញក្រដាសនេះបានដឹងថា លោក គីម គឹមអ៊ាង ធ្វើជានាយកសាលាតាំងពីឆ្នាំ១៩៨៧ មកម្ល៉េះ អញ្ចឹងបានជាកាលខ្ញុំនៅរៀន ឃើញតែគាត់ 😀 ។
ឡើងភ្នំចរចា មិនបានសម្រេច
វត្តនៅលើភ្នំជីលា
ខ្ញុំបានចេញដំណើរពីភ្នំពេញនៅថ្ងៃទី ១១ ដើម្បីមកប្រារព្ធពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីប្រពៃណីខ្មែរ ព.ស. ២៥៥៧ នៅឯស្រុកកំណើត ។ ខ្ញុំចាប់ចេញដំណើរនៅម៉ោង ១១ ព្រឹក ដោយជិះតាមផ្លូវជាតិលេខ ៥ ។ ប្រហែលជាម៉ោង ១២ និង៣០នាទី ថ្ងៃត្រង់ខ្ញុំបានមកដល់ស្ពានព្រែកក្ដាម (Made in China) ដែលកំពុងឃើញមានជួលជុលជាបណ្ដើរៗ ។
ម៉ោងប្រហែលជា ១ ខ្ញុំបានមកដល់ ភ្នំជីលាចរចា ។ ខ្ញុំបានសួរអ្នកស្រុកជិតនោះរក ប្រាសាទនៅលើភ្នំចរចា តែគាត់មិនបានដឹងនោះទេ ។ គាត់បានប្រាប់ឲ្យខ្ញុំសាកឡើងលើភ្នំជីលា ដែលមានវត្តមួយស្ថិតនៅលើកំពូលភ្នំ (ភ្លេចឈ្មោះវត្តដូចគេលុប) ។
ភ្នំជីលា មានកម្ពស់ប្រហែលជា ៣០ ទៅ ៤០ ម៉ែត្រ ប៉ុណ្ណោះ ដោយឡើងតាមជណ្ដើរ ក៏ប៉ុន្តែក៏មានផ្លូវជិះវាងឡើងដល់លើកំពូលភ្នំដែរដោយឆ្វែលតាមចង្កេះភ្នំចម្ងាយប្រហែលជា ១ គ.ម៉. ។ ភ្នំនេះមានផ្ទៃរាបស្មើ ដែលបង្កលក្ខណៈងាយស្រួលសម្រាប់ខ្ញុំដើម្បីនិងពិនិត្យទេសភាពតំបន់នៅជុំវិញនោះ ។ ទេសភាពមើលពីលើភ្នំជីលានេះពិតជាស្រស់ត្រកាលណាស់ បើទោះជាផ្ទៃមេឃមានសភាពក្ដៅហែង បូករួមនឹងវាលស្រែដែលសល់តែគល់ជញ្ជ្រាំងក្ដី ។
បន្ទាប់ពីសាកសួរព្រះសង្ឃរក ប្រាសាទនៅលើភ្នំចរចា និងទទួលបានព័ត៌មានលម្អិតរួចមក ខ្ញុំក៏បានថ្វាយបង្គំលាព្រះអង្គដើម្បីទៅមើលប្រាសាទនៅឲ្យជាក់នឹងភ្នែកតែម្ដង ។ ផ្លូវចូលទៅកាន់ប្រាសាទនោះស្ថិតនៅខាងឆ្វេងដៃ (ទិសដៅ ភ្នំពេញ – កំពង់ចាម) ដោយត្រូវជិះក្រោមផ្ទាំងថ្មដ៏ធំមួយនៅជើង ភ្នំបែកពាង ដែលជាភ្នំថ្មដុះ ។ ខ្ញុំបានជិះចូលដោយសន្សឹមៗ និងបានចូលទៅសួររកផ្លូវទៅកាន់ ប្រាសាទនៅលើភ្នំចរចា ពីបងៗ ទាហានមួយក្រុមដែលកំពុងពិសាសុរា ។ បងៗ ទាំងនោះដែលមានសន្ដានចិត្តល្អបានបញ្ជាក់ប្រាប់ខ្ញុំថា ពិតជាមាន ប្រាសាទនៅលើភ្នំចរចា មែន ក៏ប៉ុន្តែត្រូវសុំអនុញ្ញាតពីមេបញ្ជាការកងវរសេនាតូចដែលឈរជើងនៅទីនោះសិន ។ ខ្ញុំក៏បានជិះបន្តចូលទៅទៀត ដោយចូលទៅដល់ក្នុងបន្ទាយតែម្ដង និងមើលឃើញប្រាសាទដែលស្ថិតនៅលើកូនភ្នំកម្ពស់ប្រហែលជា ២០ ម៉. ប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែគួរឲ្យសោកស្ដាយគេមិនបានអនុញ្ញាតឲ្យខ្ញុំឡើងទៅមើលប្រាសាទនោះទេ ដោយមូលហេតុ មានការសំខាន់ ។
ខ្ញុំចាកចេញមកវិញទាំងសោកស្ដាយព្រោះបានឃើញប្រាសាទនៅនឹងមុខទៅហើយ ។ ខ្ញុំបានឆៀងចូលលាបងៗ ទាហានដែលបានប្រាប់ផ្លូវខ្ញុំនោះ មុននឹងបន្តដំណើរទៅកាន់ស្រុកកំណើត ។ ដោយនឹកស្ដាយពេក ក្រោយពីជិះមកតាមផ្លូវជាតិបានប្រហែលជា ១ គ.ម៉. ខ្ញុំព្យាយាមរកមើលប្រាសាទនោះពីចម្ងាយ ជាភព្វល្អប្រាសាទនោះស្ថិតនៅចម្ងាយល្មមនិងអាចមើលឃើញបាន (ខ្ញុំធ្លាប់ជិះតាមផ្លូវជាតិនេះរាប់សិបដងហើយ ក៏ប៉ុន្តែមិនដែលចាប់ភ្លឹកនឹកដល់ថាមានប្រាសាទនេះសោះ) ។
ខ្ញុំក៏បានទាញយកកាម៉េរ៉ាសំណព្វចិត្តខ្ញុំដើម្បីថតរូបប្រាសាទនេះពីចម្ងាយ ។ បើទោះជាមិនបានឡើងទៅមើលដល់ជិតជាក់នឹងភ្នែកក្ដី ខ្ញុំនៅតែមានអារម្មណ៍រីករាយជាអនេកដែលឃើញប្រាសាទនេះនៅឈរជ្រងោៗ ហើយសង្ឃឹមថាថ្ងៃណាមួយខ្ញុំនឹងមានភព្វបានឡើងទៅឃើញប្រាសាទនេះដោយផ្ទាល់ភ្នែក និងបានប៉ះកាន់ថ្មបុរាណដ៏សក្ដិសិទ្ធិទាំងនេះ ។
រូបបង្រួម ថតពីផ្លូវជាតិ
អានបន្ថែមមូលហេតុដែលខ្ញុំដឹងថាមានប្រាសាទនៅលើភ្នំចរចា ៖ ប្រាសាទលើភ្នំចរចា
បណ្ដាំភ្នំបាធាយ (ចម្រៀងទាវឯក)
គម្របថាសសំឡេង
ខែត្រកំពង់ចាម ដែលគេគ្រប់គ្នាតែងតែនិយាយថា ជាទឹកដីកំណើតស្នេហាជូរចត់របស់ទុំទាវ ដែលលេចរូបរាងឡើងដោយល្អឯកក្រោមទឹកព្រះហស្ត ព្រះបុទុមត្ថេរ ងួន សោម ចៅអធិការវត្តកំព្រៅ ស្រុកស៊ីធរកណ្ដាល ខែត្រព្រៃវែង ។ ជាមួយគ្នានេះផងដែរ ក៏មានបទចម្រៀងមួយចំនួនតែងឡើងអំពីខែត្រនេះដែរ តួយ៉ាងដូចជាបទចម្រៀងខាងក្រោមដោយច្រៀងដោយ លោកស្រី រស់ សេរីសុទ្ធា ។
បទនេះមានចំណងជើងថា បណ្ដាំភ្នំបាធាយ តែមនុស្សម្នាភាគច្រើនហៅបទនេះថា ចម្រៀងទាវឯក ទៅវិញ ។ បទនេះនិពន្ធទំនុកដោយ លោក ម៉ា ឡៅពី និពន្ធបទភ្លេងដោយ លោក ស៊ីន ស៊ីសាមុត និងសម្រួលតន្ត្រីដោយ លោក ហាស សាឡន ។
I. ហូ….! ហូ……! ហូ…….! ហូ…..!ៗ ឱ! ស្ពានជីលា(1) ណាត់គ្នាថ្ងៃស្អែក ចម្រៀងទាវឯកច្រៀងស្រែកផ្ដែផ្ដាំត្រែងត្រស់(2) ឱ! ភ្នំបាធាយ(3) រៀបរាយពីក្ដីស្រណោះ ធម្មជាតិក្រៀមក្រោះរស់បានដោយទឹកសន្សើម ។
II. សារិកាសួរមែកសេកសួរបង្គង ទាវសូមផ្ដាំផងបងអើយកុំភ្លេចរឿងដើម ខ្ញុំនឹកប្រុសថ្លៃរាល់ថ្ងៃស្ទើរផុតដង្ហើម បើបងស្អប់ខ្ពើមសូមឆ្លើយតបវិញកុំខាន ។
R. យល់ថ្នល់កែង(4) ថ្នល់កំបែង(5) បែកពាង(6) យល់សាឡាង(7) រាយរៀងចាំទទួលប្រាណប្រៀបដូចជាសត្វដើរខំគេចព្រាន ពុំឃើញដានទុកនៅជាសញ្ញា បងកុំស្មានថាអូនបែរបែកចិន្ដា ប្រាថ្នាស្ម័គ្រជំពាក់ចិត្តថ្មីណាស្នេហ៍ ។
III. ផាហ៊ុមទាវឯកទុកចែកឲ្យបង គ្រាន់ទុកទ្រាប់ខ្នងជាប់ខ្លួនទៅបានជាកេរ្តិ៍ បើបងភ្លេចអូនអូនស៊ូតែនៅទំនេរ មិនហ៊ានឲ្យគេថែរទេព្រោះមិនដូចបង ។
ទស្សនា ក៏ដូចជាស្ដាប់បទចម្រៀងនៅខាងក្រោម ៖
***
- ជីលា ៖ បច្ចុប្បន្នហៅថា ជាលា ជាឃុំមួយនៃស្រុកបាធាយដែលមាន ៥ ភូមិ ។
- ត្រស់ ៖ ស្ពានត្រស់ដែលជា «តំបន់លិចទឹក ទន្លេមេគង្គ-ទន្លេសាប» ត្រូវបានចាត់ទុកថាមានសារៈសំខាន់ក្នុងការប្រើប្រាស់ហើយត្រូវកំណត់ដោយអនុក្រឹត្យស្ដីពីការគ្រប់គ្រងអាងទន្លេ ។ (ព័ត៌មានបន្ថែមដោយ លី កល្យាណ)
- ភ្នំបាធាយ ៖ ភ្នំមួយស្ថិតនៅតាមបណ្ដោយផ្លូវខាងស្ដាំដៃ ពីទិសដៅ ភ្នំពេញ-កំពង់ចាម ។ ភ្នំនេះមានកម្ពស់ប្រហែលជា ៥០ ទៅ ៦០ ម៉ែត្រ ។
- ថ្នល់កែង ៖ ចំណុចផ្លូវបំបែកជា ៣ មួយទៅភ្នំពេញ មួយទៅព្រែកក្ដាម និងមួយទៀតទៅកំពង់ចាម ។
- ថ្នល់កំបែង ៖ រកមិនទាន់ឃើញ ។
- បែកពាង ៖ ភូមិមួយនៃ ឃុំជាលា ។
- សាឡាង ៖ សាឡាងព្រែកក្ដាម ។
ប្រាសាទលើភ្នំចរចា បាធាយ
ក្នុងការសាងសង់ប្រាសាទ បុព្វការីជនខ្មែររមែងតែជ្រើសរើសទីតាំង ដូចជាកំពូលភ្នំ, ទីទួលខ្ពស់មិនលិចទឹក ដើម្បីធ្វើឲ្យសំណង់ស្ថាបត្យកម្មមានភាពសមស្របតាមទ្រឹស្ដីនៃលោកធាតុវិទ្យាឥណ្ឌា-ខ្មែរ ដែលចាត់ទុកថា ភ្នំ គឺជាទេវស្ថានដ៏សក្ដិសិទ្ធិ ជាទីគោរពសក្ការ ។ យ៉ាងណាមិញការសាងសង់ប្រាសាទនៅលើកូនភ្នំមួយ ក៏ស្ថិតក្នុងចក្ខុវិស័យនេះដែរ ។
ទិដ្ឋភាពទូទៅ ដែលមើលពីលើកំពូលភ្នំចរចា និង ភ្នំចរចា ឋិតនៅផ្លូវចូលនៃជួរភ្នំចរចា (ថត ១៩៩៦)
បំណែកផ្ដែរដែលធ្លាក់បាក់ជាពីកំណាត់ សឲ្យឃើញថាប្រាសាទនេះត្រូវបានសាងសង់នៅ ស.វ. ទី១០-១១ នៃគ.ស. ហើយមានស្ថិតក្នុងរចនាបថបាពួន ។ ហេតុដែលយើងលើកប្រាសាទលើភ្នំចរចានេះ បណ្ដាលមកពីវត្តមានរបស់ប្រាសាទនាសម័យអង្គរនេះពុំសូវត្រូវគេស្គាល់ ឬដឹងឮទេ ។
ប្រាសាទឥដ្ឋលើកំពូលភ្នំចរចា និង រូបនៃប្រាសាទបាក់បែកនេះ (ថត ១៩៩៦)
ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងចំណាស់នៃប្រាសាទ ថ្វីត្បិតតែយើងពុំបានជួបប្រទះនូវសិលាចារឹកក្ដី ក៏ប៉ុន្តែវត្តមានរបស់ក្បាច់ផ្ដែរបែកបាក់ជាពីរបំណែកនៅខាងមុខប្រាសាទ អាចចង្អុលបង្ហាញនូវចំណាស់ពិតប្រាកដនៃសំណង់ស្ថាបត្យកម្មខាងលើនេះដែរ ។ ជាព័ត៌មានបន្ថែម យើងអាចបញ្ជាក់ផងដែរថា ទីតាំងនៃប្រាង្គប្រាសាទឥដ្ឋខាងលើនេះ ក្នុងអតីតកាលដ៏យូរលង់មួយដែលគេពិបាកនឹងកំណត់សម័យកាលបាន គឺជាកន្លែងពិសិដ្ឋមួយយ៉ាងសំខាន់សម្រាប់ប្រជាជនដែលរស់នៅភូមិភាគនេះ ។
បំណែកផ្ដែរជាពីរកំណាត់ដែលធ្លាក់បាក់ រចនាបថអង្គរ (ថត ១៩៩៦)
លក្ខណៈដ៏ពិសិដ្ឋនេះ ត្រូវបានសំដែងឡើងតាមរយៈស្លាកស្នាមបុរាណវត្ថុវិទ្យា ដូចជា រន្ធតូច-ធំទាំងឡាយ ដែលបុព្វបុរសជនបានចោះនៅលើថ្មភ្នំដើម្បីទុកជាទីគោរពសក្ការ ។ នេះជាបញ្ហាមួយដែលគប្បីគេត្រូវសិក្សា វិភាគស៊ីជម្រៅនៅពេលអនាគតខាងមុខនេះ ៕
ដោយ ៖ ម.ត្រាណេ
***
ប្រភពដើម ៖ CEN : ប្រាសាទលើភ្នំចរចា បាធាយ
តាម៉ាប់ និង យាយម៉ាប់
នៅទីនេះ
កំពង់ចាម កំពង់ចិត្ត 