២៨ កក្កដា ២០១០ ៖ ការសិក្សាស្រាវជ្រាវថ្មីៗ នេះរបស់សាស្រ្តាចារ្យ និងនិស្សិតបុរាណវិទ្យា ប្រាសាទគុកយាយហម ត្រូវបានកសាងឡើងដោយបុព្វបុរសខ្មែរនាសម័យអង្គរនៅក្រោម រជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរម៌ទី៧ ប៉ុន្តែបើតាមរយៈសំណល់នៃស្ថាបត្យកម្មដូចជា ផ្តែរទ្វារ សិលាចារឹក ទីនោះប្រហែលជាមណ្ឌលសានាដែលជាទីសក្ការៈបួសមួយតាំងពីមុនសម័យអង្គរទៅទៀត ។
គួរឲ្យសោកស្តាយណាស់ បច្ចុប្បន្ន ប្រាសាទគុកយាយហម ដែលមានអាយុជិតមួយពាន់ឆ្នាំហើយ នៅតែខំប្រឹងត្រដរស់យ៉ាងវេទនាកណ្តោចកណ្តែងតែម្នាក់ឯងកណ្តាលព្រៃវាលរហោស្ថាន ដែលហ៊ុមព័ទ្ធទៅដោយស្រះ ត្រពាំងទឹក ទន្លេអុំ និងអូរខ្វាត់ខ្វែង ។ ប្រាសាទនេះត្រូវទទួលរងការខូចខាតយ៉ាងដំណំ មិនត្រឹមតែថ្មកំពែងប្រាសាទត្រូវអ្នកស្រុកជីកគាស់រំលើងដឹកយកទៅធ្វើស្ពានប្រើប្រាស់ក្នុងភូមិស្រុកនោះទេ សូម្បីតែផ្តែរទ្វារប្រាសាទដែលមានក្បូរក្បាច់រចនាយ៉ាងល្អប្រណិតក៏ត្រូវបានគេយកទៅធ្វើស្ពានដែរ។ នេះដោយសារតែគាត់មិនបានយល់ពីតម្លៃប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ប្រាសាទ ពោលគឺគាត់យល់តែមួយផ្នែកតូច គឺធ្វើបែបនេះវាផ្តល់ផលប្រយោជន៍សម្រាប់អ្នកស្រុកគាត់ ។
ផ្ទាំងសិលាប្រាសាទ ដែលក្លាយជាក្តាររែករបស់អ្នកស្រុក
សព្វថ្ងៃនេះ ប្រាសាទគុកយាយហម ស្ថិតនៅក្នុងភូមិជ្រេស ស្រុកព្រៃឈរ ខែត្រកំពង់ចាម ។ បើចង់ឃើញ និងទស្សនាសិក្សាស្រាវជ្រាវពីប្រាសាទដ៏ចំណាស់មួយនេះ គេគ្រាន់តែធ្វើដំណើរតាមផ្លូវជាតិលេខ 6A ដែលមានចម្ងាយប្រហែលជាង ៩០គីឡូម៉ែត្រពីរាជធានី ភ្នំពេញ ។ នៅពេលទៅដល់ទីប្រជុំជន ស្គន់ មានផ្លូវបំបែកជាពីរ ដោយផ្លូវមួយបត់ឆ្វេងដៃជាផ្លូវទៅកាន់ខែត្រកំពង់ធំ និងមួយទៀតបត់ទៅស្តាំជាផ្លូវទៅកាន់ខែត្រកំពង់ចាម ។ គេត្រូវបន្តដំណើរពី ស្គន់ ក្នុងចម្ងាយផ្លូវ ៨គីឡូម៉ែត្រទៀត បន្ទាប់មកបត់ឆ្វេងតាមខ្លោងទ្វារវត្តមួយឈ្មោះថា វត្តសង្កែ ។ បន្តពីខ្លោងទ្វារវត្តទៅដល់វត្តមានចម្ងាយ ៣គីឡូម៉ែត្រ និងពីវត្តទៅកាន់ ប្រាសាទគុកយាយហម មានចម្ងាយ ១គីឡូម៉ែត្រទៀត ។
លោក ប្រាក់ សុវណ្ណារ៉ា ប្រធានការិយាល័យរុករកអង្កេតនៃនាយកដ្ឋានបេតិកភណ្ឌជាតិ នៃក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ និងជាសាស្រ្តាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ និងអាស៊ីអាគ្នេយ៍នៅ មហាវិទ្យាល័យបុរាណវិទ្យា ដែលនៅក្នុងដំណើរដឹកនាំពិនិត្យចុះទៅសិក្សាស្រាវជ្រាវដល់កន្លែងប្រាសាទនោះបានមានប្រសាសន៍ប្រាប់ថា ប្រវត្តិនៃ ប្រាសាទគុកយាយហម មានរឿងរ៉ាវជារឿងព្រេងផង និងមានប្រវត្តិពិតទាក់ទងទៅនិងការកសាងប្រាសាទនេះផង ។
រឿងព្រេងនោះគឺគ្រាន់តែចាស់ទុំនិទានតៗគ្នាពីដូនចាស់ម្នាក់មានឈ្មោះថា «យាយហម» បានស្ម័គ្រចិត្តបូជាជីវិតដើម្បីនៅចាំថែរក្សាប្រាសាទ និងសម្បត្តិទ្រព្យប្រាសាទនៅក្នុងកាលៈទេសៈ មួយដែលស្រុកទេសកើតមានសង្គ្រាម ។ ដូច្នេះហើយក្រោយពី យាយហមស្លាប់ទៅ គេក៏បានហៅប្រាសាទនេះថា ប្រាសាទគុកយាយហម ជាប់រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ហើយបច្ចុប្បន្ននេះ យើងឃើញមានរោងមួយដែលបងប្អូនប្រជាជនយើងបានសាងសង់ដោយមានការធ្វើជារូបតំណាងឲ្យរូប យាយហម តម្កល់នៅក្នុងរោងនោះដែលស្ថិតនៅពីខាងមុខប្រាសាទ ។
រូបតំណាង លោកយាយហម នៅទិសខាងជើងប្រាសាទ
ចំណែកតាមការសិក្សាពីប្រវត្តិពិតរបស់ប្រាសាទនេះត្រូវបានកសាងដោយបុព្វបុរសខ្មែរនា សម័យអង្គរក្រោម រជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវម៌្មទី៧ ។ ប្រាសាទនេះគឺជាមណ្ឌលសាសនាមួយនា សម័យបុរាណ ជាពិសេសសម័យអង្គរ ។ ក៏ប៉ុន្តែតាមរយៈស្លាកស្នាមនៃសំណង់ស្ថាបត្យកម្មនៅទីនោះ ជាទីសក្ការបូជាមួយតាំងពីមុនសម័យអង្គរ គឺប្រហែលនៅ ស.វ. ទី៧ ឬទី៨ នៃគ.ស. ហើយប្រហែលជាក្រោយមកសំណងនោះត្រូវបានខូចខាត ទើបនៅសម័យអង្គរព្រះមហាក្សត្រខ្មែរបានស្ថាបនាជាសំណង់ប្រាសាទមួយថ្មីនៅទីនោះ តែមិនមែនសង់ពីលើគ្រឹះប្រាសាទចាស់ទេ គឺគ្រាន់តែសង់នៅលើបរិវេណនៃប្រាសាទពីមុន ។
សព្វថ្ងៃនេះ អ្វីដែលនៅសល់ គឺតួប្រាង្គប្រាសាទមួយធ្វើពីថ្មភក់សុទ្ធសាធ ។ ប្រាសាទនេះមាន ទ្វារចូលទាំងបួនទិស តែទ្វារខាងកើតជាច្រកសំខាន់ ពោលគឺជាទិសសំខាន់របស់ខ្មែរ ។ នៅជាប់ពីខាងលិចនៃតួប្រាង្គនេះ យើងឃើញនៅមានសល់ទួលបុរាណ២ ជាតួប្រាសាទឥដ្ឋដែលទទួលរងនូវការជីកកកាយយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ។ ក្រៅពីនេះ នៅមានសំណង់ផ្ទាំងថ្មជាមេទ្វារប្រាសាទ ផ្តែរទ្វារ ចម្លាក់នៅកប់ដី ទម្រលិង្គ ចំណែកជើង ប្រអប់ជើង និងដងខ្លួនព្រះពុទ្ធ ថ្មកំពូលប្រាសាទដែលធ្លាក់មកដី ចម្លាក់បដិមា ក្បាច់ស្លឹករកា និងអំបែងកុលាលភាជន៍ជាដើម ។ល។
នៅជុំវិញប្រាសាទយាយហម ក៏មានជាប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តខ្វាត់ខ្វែងដូចជា ស្រះទឹក , ត្រពាំង ទឹក , ទន្លេអុំ និងអូរ ។ ក្រៅពីនេះនៅខាងក្រៅកំពែងប្រាសាទមានទួលជុំវិញដែលយើងប្រទះឃើញ មានអំបែងកុលាលភាជន៍ជាច្រើនដូចជា ក្អមគម្របពួចជាដើម ។ ដូចនេះ តាមរយៈសំណល់អំបែង កុលាលភាជន៍នេះអាចបញ្ជាក់បានថា ទីតាំង ប្រាសាទគុកយាយហម ប្រាកដជាមានសហគមន៍មនុស្ស រស់នៅក្បែរប្រាសាទ និងយកប្រាសាទជាទីសក្ការបូជា ។
លោកសាស្រ្តាចារ្យ និងជាប្រធានការិយាល័យរុករកអង្កេតរូបនេះបានមានប្រសាសន៍បន្តថា បើពិនិត្យពីស្ថានភាពប្រាសាទនាពេលសព្វថ្ងៃ ប្រាសាទគុកយាយហម មានការខូចខាតទ្រុឌទ្រោមយ៉ាងខ្លាំង ដោយសារថ្មកំពូលប្រាសាទរលំបាក់ស្ទើរតែទាំងស្រុង ហើយថ្មបាក់ចូលតួខាងក្នុងប្រាសាទពេញ ដែលមិនអាចឲ្យយើងចូលទៅខាងក្នុងបាន ។
គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា ដោយយល់ឃើញពីតម្លៃនៃប្រាសាទនេះ ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវ និងក្រុមនិស្សិតបុរាណវិទ្យាបានលើកជាសំណើរដោយសំណូមពរ និងអំពាវនាវដល់គ្រប់ស្ថាប័នពាក់ព័ទ្ធទាំងឡាយ ជាពិសេសប្រជាពលរដ្ឋនៅតំបន់នោះ មេត្តាជួយថែរក្សា និងការពារបេតិភណ្ឌប្រាសាទដ៏ចំណាស់នេះឲ្យបានគង់វង្សរហូតផង ។
***
ប្រភពដើម ៖ ភ្នំពេញដេលី ៖ ប្រាសាទគុកយាយហមត្រូវជីកកកាយធ្ងន់ធ្ងរ
រូបថតទាំងនេះជាកម្មសិទ្ធិផ្ទាល់នៃម្ចាស់ប្លកដែលបានចុះទៅថតទិដ្ឋភាពផ្ទាល់នៃប្រាសាទនេះនៅកំឡុងពេលបុណ្យចូលឆ្នាំ ព.ស. ២៥៥៧ នេះ ។ ហាមប្រើប្រាស់ដោយគ្មានការអនុញ្ញាត ។
Like this:
ចូលចិត្ត កំពុងផ្ទុក...
កំពង់ចាម កំពង់ចិត្ត 