ខែមិថុនា | 2014 | កំពង់ចាម កំពង់ចិត្ត

ក្រៅពីអត្ថបទ រកឃើញកាំភ្លើងធំបុរាណនៅមេមត់ ដែលខ្ញុំបានចម្លងទាំងស្រុងពី គេហទំព័រ Cambodia Research ខ្ញុំបានប្រទះឃើញ មតិមួយនៃ លោកគ្រូខ្ញុំ គឺលោកសាស្ត្រាចារ្យ វង់.សុធារ៉ា ដែលបង្រៀនផ្នែកប្រវត្តិសាស្ត្រនៅមហាវិទ្យាល័យ ។ លោកបានមានមតិក្នុងអត្ថបទ ៖ ខ្មែរធ្លាប់បានផលិតកាំភ្លើងធំតាំងពីអំឡុងសតវត្សទី ១៤ ? ថា ៖

ខ្ញុំទើបតែរកឃើញសំណៅដើម កាសែតកម្ពុជា ឆ្នាំទី១៩ លេខ៤០០៥ ចេញផ្សាយ ថ្ងៃសុក្រ ទី២៧ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៥៩ ទំព័រ១ច និងទី៤ច និងកាសែតមាតុភូមិ ឆ្នាំទី៧ លេខ៦៥៦ ចេញផ្សាយ ថ្ងៃសៅរ៍ ទី២៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៥៩ ទំព័រទី១គ និងទី២គ មានចុះផ្សាយពីការរកឃើញកាំភ្លើងធំបុរាណចំនួន ៣ដើម ពីបាតទន្លេមេគង្គក្នុងខេត្តកំពង់ចាម គឺតូច១ដើម និងធំ២ដើមដែលមានចារឹកអក្សរនៅលើកាណុងនោះ ។ កាណុងធំទី១ មានចារអក្សរថា «ចៅស្រីរាជនុកូល ចាសុបតាស» ឱកហ្លួងបាននរាជ ព.ស.២២៣៩ និងកាណុងទី២ មានអក្សរថា «ចៅស្រីរាជនុកូល ចាតុបតាស» ឱកសែនរាជ ព.ស.២២៣៩ ។ បើតាមកាលបរិច្ឆេទនេះ គួរតែកាណុងកាំភ្លើងទាំងពីរត្រូវគេផលិតនៅឆ្នាំ១៦៩៦ ក្នុងរាជ្យព្រះបាទជយជេដ្ឋាទី៣ ។ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំនៅតែសង្ស័យចំពោះការអានតួលេខកាលបរិច្ឆេទនេះ ដោយសារមានបញ្ហាពីរដែលត្រូវពិចារណា។ ទី១ កាលបរិច្ឆេទលើកាណុងនេះ គួរតែចារឹកជាមហាសករាជ មិនមែនជាពុទ្ធសករាជទេ, ទី២ បើគេប្រើមហាសករាជមែន គឺឆ្នាំ១៦១៨ ហើយជាទូទៅអ្នកអានសម្រាប់យកមកចុះកាសែតអាចអានច្រឡំ ដោយសារលេខ៧ មានរូបរាងស្រដៀងគ្នានឹងលេខ៦ ។ បើដូច្នោះមែន កាណុងកាំភ្លើងធំទាំង ២នេះ គួរតែកសាងក្នុងជំនាន់កាំភ្លើងធំដែល លោក ធុយ.ចាន់ធួន និង លោក អ៊ុំ.វុន បានលើកយកមកបង្ហាញនេះដែរ។ គួរឲ្យស្ដាយ ដែលសព្វថ្ងៃ យើងមិនដឹងថា កាំភ្លើងនោះនៅទីណា។

ដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ បោះពុម្ពដោយ វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ ៖

ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ បានប្រមែប្រមូលឯកសារ ដែលមានតម្កល់ទុកយូរមកហើយផង ហើយចាត់ឲ្យសមាជិកទៅពិនិត្យសង្កេតដល់ទីកន្លែងផង ក៏រៀបចំធ្វើជាសេចក្ដីរាយការណ៍ អំពីទីកន្លែងនេះឡើង ដាក់ចំណងជើងថា «ប្រាសាទព្រះធាតុ ឬ វត្តព្រះធាតុ» តាមឈ្មោះបុរាណនៃប្រាសាទដែលហៅថា «គុកព្រះធាតុ ឬ វត្តព្រះធាតុ» នៅត្រង់កន្លែងទឹកឆានេះ ។ ពាក្យ «ទឹកឆា» នេះទៀត ក៏ពុំមែនជាពាក្យទើបតែបង្កើតថ្មីដែរ គឺមានតាំងពីយូរណាស់ហើយ ទើបបានជាមានជាប់ហៅនៅក្នុងសៀវភៅ «សិលាចារឹកនៅប្រទេសកម្ពុជា» របស់លោក ហ្ស-សឺដែស (Inscription du Cambodge par G. Cœdès) សរសេរកំណត់ឈ្មោះកន្លែងនេះថា «វត្តព្រះធាតុនៅទឹកឆា» (Vat Parh That de Tuk-C’a) ។

ដើម្បីនឹងយកជាសំអាង យើងតោងតែងនិយាយតាមសិលាចារឹកមួយ ដែលអ្នកស្រាវជ្រាវបានរកឃើញ ហើយនាំមកតម្កល់ទុកនៅសារមន្ទីរជាតិ នាក្រុងភ្នំពេញសព្វថ្ងៃ ។ សិលាចារឹកនេះ នៅមានរួបរាងល្អស្អាត អក្សរនៅច្បាស់ ជាបន្ទះក្រាស់ កម្ពស់ ១ ម៉ែត្រ (មិនគិតជើងតម្កល់) ទទឹងមុខ ០ម៥០, ខាងកំពូលលើ មានឆ្លាក់ជារូប ព្រះគណេស ។ អក្សរចារឹកមានទាំងសងខាង គឺម្ខាងមាន ២៣ បន្ទាត់ ជាភាសាសំស្ក្រឹត នឹងម្ខាងទៀតមាន ១៦ បន្ទាត់ ជាភាសាខ្មែរ ។ សេចក្ដីក្នុងសិលាចារឹកនេះហើយ ជាទ្វារបើកចំហ ឲ្យយើងមើលផ្លូវឃើញនូវប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏វែងឆ្ងាយ នៃទីកន្លែងនេះ ។

សិលាចារឹកឲ្យការណ៍ថា ទីកន្លែងនេះកសាងឡើងតាំងពី ៩៤៧ ស័ក (គ.ស. ១០២៥) ក្នុងរជ្ជកាល ព្រះបាទសូរ្យរម៌្មទី ១ ។ កាលនោះព្រះរាជា ទ្រង់ទទួលប្រោសព្រះរាជទានតាមសេចក្ដីក្រាបបង្គំទូលស្នើអំពី អ្នកប្រាជ្ញម្នាក់ឈ្មោះ «ជង្ឃាល» ហើយដែលមានសន្មតនាមមួយទៀតថា លក្ស្មិន្ទ្របណ្ឌិត ។ លោក ជង្ឃាល បានរកឃើញទីដីមួយកន្លែងក្នុងតំបន់មួយហៅថា សិទ្ធិបុរ (ត្រង់កន្លែងទឹកឆាសព្វថ្ងៃ) មានទំនងស្រឡះស្រឡំល្អ ក៏ទូលស្នើចំពោះព្រះរាជាសុំទីនេះធ្វើជាអារាមសម្រាប់ធ្វើសក្ការបូជាចំពោះសាសនាព្រាហ្មណ៍ ដោយថ្វាយទាំងសេចក្ដីព្រាងសព្វគ្រប់ សម្រាប់រៀបចំកន្លែងនេះទុកជាស្នាដៃដ៏សំខាន់ផង ។ គ្រានោះ ព្រះបាទសូរ្យរម៌្មទី ១ ព្រះអង្គទ្រង់ប្រោសព្រះរាជានុញ្ញាត តាមសេចក្ដីសុំព្រមទាំងប្រទាននូវទ្រព្យសម្បត្តិជាច្រើនទៀត ដើម្បីជាមធ្យោបាយក្នុងការកសាងនេះផង ។ បណ្ឌិតជង្ឃាល ឬ លក្ស្មិន្ទ្របណ្ឌិត ចាប់ធ្វើកិច្ចការស្ថាបនានេះឡើង តាមកម្លាំងព្រះរាជទ្រព្យ និងតាមប្រាជ្ញារបស់លោកក្នុងការបញ្ចុះបញ្ចូលរកជំនួយអំពីអ្នកស្រុក លុះត្រាតែបានហើយស្រេចសព្វគ្រប់តាមគម្រោងដែលដាក់ថ្វាយព្រះរាជាទ្រង់ទត ។

នៅក្នុងប្រាសាទធំ មានតម្កល់សិវលិង្គមួយនៅកណ្ដាលសន្មតនាមលិង្គនោះថា «ស្រីភទ្រេស្វរៈ» និងទេវរូបពីរអមសងខាង, មួយមាននាមថា «បរមេស្វរៈ» មួយទៀតថា«សរស្វតិ» ។ ចំពីមុខ, ទិសខាងកើត មានគុហាមួយទៀតជាទេវស្ថានមានទំហំតូច ដែលសព្វថ្ងៃយើងឃើញបាក់ធ្លាក់ថ្មគរជាគំនរកប់ក្នុងព្រៃក្បែរប្រឡាយទឹកជ្រោះ មានតែស៊ុមទ្វារមួយនៅសល់គ្រាន់ជាការបង្ហាញហេតុ តែប៉ុណ្ណោះ ។ ស្ថាបត្យករបានចាត់ការជីកស្រះមួយយ៉ាងធំទូលាយ នៅចំហៀងខាងស្ដាំនៃប្រាសាទឲ្យឈ្មោះថា «លក្ស្មិន្ទ្រដាក» ហើយប្រតិស្ឋានលិង្គមាសមួយ តម្កល់នៅកណ្ដាលស្រះផង ។ ព័ទ្ធជុំវិញនៃទីបរិវេណនេះមានការរៀបចំបានជាស្រុកភូមិមួយ យ៉ាងស្ដុកស្ដម្ភ ដោយប្រជុំអ្នកស្រុកជិតខាងឲ្យមករស់នៅជួបជុំកុះកុំគ្នាឡើងក្នុងសម័យនោះ ។ ដូច្នេះ បរិយាកាសក្រុងថ្មីនេះឯង ក៏បានជាសភាពអ៊ឹកធឹកឡើង ។

ក្រោយដែលរៀបចំរួចស្រេច លក្ស្មិន្ទ្របណ្ឌិត បាននាំព័ត៌មានចូលក្រាបបង្គំទូល ព្រះបាទសូរ្យរម៌្មទី ១, ព្រះអង្គក៏ទ្រង់ស្ដេចយាងប្រារព្ធពិធីសម្ពោធទីកន្លែងនេះយ៉ាងមហោឡារិក នៅក្នុងឆ្នាំ ៩៤៧ ស័ក (គ. ស. ១០២៥) ដែលយើងចង្អុលម្ដងមកហើយពីខាងលើ ។ ក្នុងព្រះរាជពិធីសម្ពោធនេះ ព្រះរាជាទ្រង់ប្រោសប្រទាននូវធនធានជា ប្រដាប់ប្រើប្រាស់, ពួកពលព្រះ ២៩ នាក់, ដីស្រែនៅជុំវិញប្រាសាទ និងស្រះទឹកនេះទាំងអស់ ព្រមទាំងទីលានធំៗ សម្រាប់ប្រកបពិធី ឬជាគ្រឿងលំអ, ទុកជាទ្រព្យផ្ទាល់នៃគុហានេះផង ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ព្រះអង្គបានប្រោសព្រះរាជទាននាមទីកន្លែងនេះថា «លក្ស្មិន្ទ្របថ» ដោយនិយមតាមនាមបណ្ឌិតអ្នកកសាង ។ សេចក្ដីហូរហែដូចអធិប្បាយមកនេះហើយ ជាប្រវត្តិដើមនៃប្រាសាទ និងទីកន្លែងទឹកឆា ។