នៅក្នុង រាជធានីស្រឡប់ដូនតីពិជ័យព្រៃនគរ នៅខែត្រកំពង់ចាមកន្លងមក យើងបានកត់សម្គាល់នូវវត្តមាននៃប្រាង្គប្រាសាទនាសម័យបុរេអង្គរ មួយចំនួន ។ ដោយសារតែវត្តមានរបស់បូជនីយដ្ឋានបែបព្រហ្មញ្ញសាសនាទាំងនោះ ទើបយើងបានទទួលស្គាល់ថា មុននឹងក្លាយទៅជាព្រះរាជាធានីរបស់ស្តេចកន នាដើម ស.វ.ទី ១៦ តំបន់ខាងលើនេះ ធ្លាប់ជាមជ្ឈមណ្ឌលវប្បធម៌យ៉ាងសំខាន់មួយក្នុង ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា រួចទៅហើយ ។
មូលហេតុដែលនាំឲ្យមានការសន្និដ្ឋានដូច្នេះ គឺបណ្ដាលមកពីបុព្វការីជនបានទុកនូវកេរ្តិ៍ដំណែលវប្បធម៌ គ្រប់សម័យកាលនៅទីនោះ ដែលបង្ហាញបញ្ជាក់យើងអំពីចំណាស់នៃប្រវត្តិសាស្ត្រក្នុងភូមិភាគនេះ ។ ហើយម្យ៉ាងវិញទៀត ស្ថានភាពនេះក៏បង្ហាញឲ្យដឹងផងដែរថា មិនមែន ស្ដេចកន ស្ដេចជ្រែករាជ្យទេ ដែលបានស្ថាបនាប្រាង្គប្រាសាទទាំងនោះឡើង ដូចករណី ប្រាសាទជើងអង្គ ដែលយើងនិងពិនិត្យនៅខាងក្រោមនេះ ។
រូបភាព ១-២ :តួប្រាសាទ និងសិលាចារឹក K. 99/Ka 288 (ម.ត ១៩៩៨)
ប្រាសាទឥដ្ឋទោលនេះ ដែលស្ថិតក្នុង ភូមិជើងអង្គ នៅខាងជើងឆៀងខាងកើតនៃ បន្ទាយព្រៃនគរ ស្រុកត្បូងឃ្មុំ ខែត្រកំពង់ចាម បច្ចុប្បន្ន ត្រូវបានសាងសង់ដោយ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័ន ទី៤ (៩២៤-៩៤១) ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ ព្រះសិវៈ ដូចខ្លឹមសារនៃផ្ទាំងសិលាចារឹកមួយផ្ទាំង (K.99/Ka 288) ជាភស្តុតាងស្រាប់ ។ សូមជម្រាបថា តាមខ្លឹមសារនៃសិលាចារឹក ជាភាសាខ្មែរ-សំស្ក្រឹត នៅក្លោងទ្វារខាងជើងនៃប្រាសាទ ។ ប្រាសាទជើងអង្គ ដែលបែរមុខទៅទិសខាងកើត ត្រូវបានស្ថាបនាឡើងនៅ ឆ្នាំ ៨៤៤ ឝក ត្រូវនិងគ.ស. ៩២៣ ។ សូមរំឭកថា បូជនីយដ្ឋាននេះ មានរាងបួនជ្រុងស្មើ និងទំហំប្រមាណជា ៤ ម៉. x ៤ ម៉. និងកម្ពស់ប្រមាណជា ៦ ម៉. ស្ថិតនៅលើទួលមួយខ្ពស់ពីដី ។
បូជនីយដ្ឋានសម័យអង្គរនេះ ស្ថិតក្នុងរចនាបថកោះកេរ្តិ៍ ហើយបានបន្សល់នូវសសរពេជ្រ និងក្បាច់ផ្ដែរមួយដែលរេចរិល គួរឲ្យអាណិតអាសូរណាស់ ។ តាមពិតទៅភិនភាគនៃប្រាសាទនេះ មិនមានលក្ខណៈខុសគ្នាប៉ុន្មានទៅនឹងប្រាង្គប្រាសាទដទៃៗ ឯទៀត ដែលត្រូវបានកសាងឡើងដោយវិចិត្រករក្នុងរាជ្យរបស់ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័ន ទី ៤នោះទេ ។ វត្តមានរបស់ប្រាសាទនេះ ជាព័ត៌មានពិតដែលគេពុំអាចប្រកែកបាន ស្ដីពីវិសាលភាពនៃភូមិសាស្ត្រ ដែលត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជាអង្គខាងលើនេះ ។
តើហេតុអ្វីបានជា រចនាបថកោះកេរ្តិ៍ ត្រូវបានគេរកឃើញក្នុងតំបន់នេះ ?
ចម្លើយគឺ អំណាចរបស់ព្រះមហាក្សត្រអង្គនេះបានលាតសន្ធឹងពី ខែត្រព្រះវិហារ រួមមានខែត្រមួយចំនួននៅលើខ្ពង់រាបនគររាជសីមា ដូច ខែត្របុរីរម្យ និងនគររាជសីមា ជាអាថ៌ ដល់ភូមិភាគនេះយ៉ាងប្រាកដ ៕
ដោយ ៖ ម.ត្រាណេ
***
អត្ថបទដើម ៖ CEN : សារសំខាន់នៃប្រាសាទជើងអង្គ នៅខេត្តកំពង់ចាម
កំពង់ចាម កំពង់ចិត្ត 