ព័ត៌មាន៖ របកគំហើញបុរាណវិទ្យាថ្មី នៅខេត្តកំពង់ចាម


នៅឆ្នាំ ២០០៦ កន្លងមកនេះ គេបានរកឃើញនៅភូមិស្តើងជ័យ ស្រុកជើងព្រៃ ខេត្តកំពង់ចាម ដែល ស្ថិតមិនឆ្ងាយប៉ុន្មានពីទីក្រុងភ្នំពេញបច្ចុប្បន្ន នូវរូបចម្លាក់មួយចំនួននាសម័យមុនអង្គរ។

ចម្លាក់ទាំងនោះ ធ្វើអំពីសំរិទ្ធិ រួមមាន ព្រះពុទ្ធបដិមាខ្មែរនាសម័យមុនអង្គរ ៥អង្គ និងចម្លាក់ជាលក្ខណៈ ចិនពីរអង្គ។ មួយតំណាងព្រះពោធិសត្វ និងមួយទៀតតំណាងទ្វារបាល ឬអ្នកយាមទ្វារ ស្ថិតក្នុងរជ្ជ កាលសួយ ឬថាំង រវាងស.វទី ៦-៧ នៃគ.ស។

ក្រោយពីការជួសជុលរួចជាស្ថាពរ ចម្លាក់បុរាណទាំងប៉ុន្មានខាងលើនេះ ដែលសព្វថ្ងៃត្រូវបានរក្សាទុក ក្នុងសារមន្ទីរជាតិភ្នំពេញ ឆ្លុះបញ្ចាំងឲ្យយើងឃើញជ្រុងមួយនៃប្រវត្តិសាស្ត្រនៃអតីតព្រះរាជាណាចកម្ពុជា ដែលពីមុនគេពុំសូវដឹង ឮ ឡើយ។បើនិយាយម្យ៉ាងទៀត យើងអាចនិយាយបានថា បុរាណវត្ថុទាំងនោះ បានចូលរួមចំណែកក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ចំពោះចំណេះដឹង អំពីទំនាក់ទំនងរវាងខ្មែរ និងចិន នាសម័យមុន អង្គរ ដែលជាភាគច្រើន គេគ្រាន់តែដឹងតាមរយៈសំណេរដៃតែប៉ុណ្ណោះ។

ដូចទើបពោល ចំនួនព្រះបដិមាដែលគេបានរកឃើញ នៅភូមិស្តើងជ័យនោះ មានចំនួនទាំងអស់ ៧ ក្នុងនោះមានពីរជាសិល្បៈចិន ហើយ ៥ទៀត គឺជារបស់ខ្មែរនាសម័យមុនអង្គរ។ ចំពោះការកំណត់ កាលបរិច្ឆេទនៃចម្លាក់ចិន មានការលំបាកបន្តិច ព្រោះរូបទាំងពីរនោះមិនមានអាយុកាលដូចគ្នាទេ។ ព្រោះថា ព្រះរូបមួយដែលតំណាងព្រះពោធិសត្វស្ថិតក្នុងរជ្ជកាលសួយ ពោលគឺនៅស.វទី៦ នៃគ.ស ព្រះបដិមាទីពីរ ដែលជាចម្លាក់ទ្វារបាល មានអាយុកាលតិចជាបន្តិច ព្រោះស្ថិតក្នុងអន្តរកាលរវាង សន្តតិវង្សសួយ និងថាំង ពោលគឺរវាងស.វទី៦ និងទី ៧។

ក្នុងដំណើរបេសកម្មស្រាវជ្រាវខាងបុរាណវិទ្យាមួយទៅកាន់ទីក្រុងមុនអង្គរមួយ នាសម័យនគរភ្នំ ឈ្មោះអ៊ូថង នៅខេត្តសុផាន់បុរី នៅឆ្នាំ ១៩៦៧ លោកប័ស ស៊ឺលីយេ ក៏បានឃើញចម្លាក់ព្រះពោធិ សត្វដូចគ្នា និងចម្លាក់របស់យើងមួយអង្គដែរ ហើយចំពោះលោក ចម្លាក់នេះគឺស្ថិតក្នុងសម័យកាល នៃរាជវង្សសួយ។

រូបភាព ១-៤ : ព្រះពុទ្ធអង្គសំរិទ្ធិ កំពស់ ២៩ស.ម និង កំពស់ ១៤ ស.ម, ព្រះអវលោកេស្វរៈ កំពស់ ១៣ ស.ម និង ស្រីអារ្យមេត្រី កំពស់ ១៧ ស.ម សារមន្ទីរជាតិភ្នំពេញ (ឯកសារ Bunker & Latchford, Khmer Bronzes)

ចំណែកព្រះពុទ្ធបដិមាខ្មែរមុនសម័យអង្គរ យើងឃើញមានរូបសំណាក់ព្រះពុទ្ធអង្គសំរិទ្ធិ៣ (មួយមានកំពស់ ៣៩ស.ម ហើយពីរទៀត កំពស់ ២៩ស.ម និង ១៤ស.ម ដែលស្ថិតក្នុងឥរិយាបថឈរ) និងពីរទៀត ជារូប បែប មហាយាន មួយតំណាងព្រះអវលោកេស្វរៈ (១៣ស.ម) និងមួយទៀត រូបព្រះស្រីអារ្យមេត្រី (កំពស់ ១៧ស.ម)។

ជាអវសាន អ្វីដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ គឺថា ដោយសារតែព្រះពុទ្ធបដិមាបុរាណទាំងនោះ ទាំងហិនយាន ទាំងមហា យាន ត្រូវបានរកឃើញនៅទីតាំងតែមួយ យើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា ប្រព័ន្ធសាសនាខ្មែរ នា សម័យនោះ ជាជំនឿដែលមានលក្ខណៈសំយោគ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ស្តីពីចំណាស់របស់ព្រះពុទ្ធបដិមា ខ្មែរទាំងនោះ តាមការស្រាវជ្រាវ សិក្សាវិភាគ យើងអាចនិយាយបានថា ចម្លាក់បុរេ ឬមុនអង្គរទាំងនោះ យ៉ាងហោចណាស់ក៏ស្ថិតនៅពាក់កណ្តាលស.វទី ៧ នៃគ.សដែរ៕ (ម.ត្រាណេ)

អត្ថបទដើម៖ ខេមរវិទ្យា៖ របកគំហើញបុរាណវិទ្យាថ្មី នៅខេត្តកំពង់ចាម

Categories: ព័ត៌មាន | ពាក្យ​គន្លឹះ៖ , , , | បញ្ចេញមតិ

វត្ត​ពោធិវនារាមស្ពឺ


វត្ត​ពោធិវនារាម​ស្ពឺមានទីតាំងស្ថិតនៅ ភូមិ​ស្ពឺលិច ឃុំស្ពឺ ស្រុកចំការលើ ខេត្ត​កំពង់ចាម។ វត្ត​នេះ​ទំនងធ្វើលើ​ទីតាំង​ប្រាសាទចាស់ ពីព្រោះយើងឃើញ​មាន​សំណល់​ស៊ុម​ទ្វារ​ជា​ច្រើន និង​ផ្ដែរ​មួយ​ស្ថិត​នៅក្នុង​រចនាបថ​ព្រៃ​ក្មេងផង។ បើ​តាម​រូ​ប​ថត​ចាស់​មួយ​សន្លឹក​ដែល​យើង​មាន (នៅខាង​ក្រោម​បំផុត) កាល​ពី​ដើម​ទីតាំង​នេះ​មាន​ប្រាសាទ​ឥដ្ឋ​ចំនួន​ពីរ។ ចំពោះ​លក្ខណៈ​ប្រាសាទ​ឥដ្ឋ​ចំនួន​ពីរ​បែបនេះ (មិនមែន​បី) យើង​ឃើញ​មាន​នៅ​ច្រើន​កន្លែង​ដែរពោល​នៅ​ ប្រាសាទ​ព្រះធាតុនៅក្នុង​បន្ទាយ​ព្រៃនគរ, ប្រាសាទ​ស្រីនៅ​ស្រុក​កំពង់លែង, ប្រាសាទ​នាង​ខ្មៅ​ខេត្ត​តាកែវ, ប្រាសាទគោកចក និង​ប្រាសាទ​វត្ត​ព្រះ​ឥន្ទ​កោសិយ៍​នៅជិតអង្គរ ។ល។

ព្រះវិហារ​នេះ​មាន​រូបរាង​ស្អាត ឯ​ផ្នែក​ខាង​ក្នុង​មិន​មែន​គំនូរ​ទេ មាន​តែ​គំនូរ​ជា​ផ្កា​បែប​បារាំង​នៅ​ជិត​ក្បាល​សសរ។ នៅ​ផ្នែក​ខាង​ក្នុង​ព្រះវិហារ​នេះ​ក៏​មាន​ចារិក​ដែរ ខ្ញុំ​នឹង​បង្ហាញ​នៅ​ពេល​ក្រោយ​ទៀត​ បើ​មាន​ឱកាស។

នៅខាង​កើត​ព្រះ​វិហារ​មាន​ចេតិយ​មួយ​ដែល​មាន​ចារឹក​ទាំង​ខាង​មុខ​នឹង​ខាង​ក្រោយ តែ​គួរ​ឲ្យ​សោកស្ដាយ​ចារឹក​ខាង​ក្រោយគេលាប​កំបោរ​បាត់​អក្សរ​ទៅហើយ (សូម​មើល​រូប​ខាង​ក្រោម)។ ចំពោះចារឹក​នេះ (នៅផ្នែកខាង​មុខ​នៃចេតិយ) ខ្ញុំ​បាន​ស្រង់​មក​ជា​អក្សរ​សព្វថ្ងៃ​ដែរ៖

ឆ្នាំច នក្សត្រ ឆស័ក ព្រះពុទ្ធសករាជ២៤៧៧ គ្រឹស្តសករាជ១៩៣៥
វត្តពោធីវនារាម ឃុំស្ពឺ ស្ទឹងត្រង់ កំពង់ចាម ព្រះចេតិយនេះ ព្រះ
វិន័យសត្ថាបាឡាត់គណ (អ៊ុក) (គៀត) មានសទ្ធាជ្រះថ្លាបានប្រកាស
ប្រាប់ពួកបណ្ដាជនជាឧបាសក ឧបាសិកា ជើងវត្តទាំងអស់ គឺភូមិស្ពឺ បន្ទាយជ័យ ពែងមាស
ព្រមទាំង​ភិក្ខុ​សាមណេរ​កុមារ​ជាសិស្សានុសិស្ស​ទាំង​ប៉ុន្មាន រួម​គំនិត​គ្នា​កសាង
ក្នុងរាជ​ព្រះបាទ​សម្ដេច​ព្រះ​ស៊ីសុវត្ថិ​មុនីវង្ស ដើម្បី​បដិស្ឋាន​ព្រះពុទ្ធ​រូប​បដិមាការ
ព្រម​ទាំង​ធាតុ​លោកអ្នក​ដ៏​មាន​គុណ មាន​មាតាបិតាជាដើម ដើម្បី​ជា​ទីគោរព​តទៅ
សាងអស់ប្រាក់ចំនួន ១២៨៨ រៀល
***

តាម​រយៈចារឹក​លើ​ចេតិយ​នេះយើង​អាច​ដឹង​ថា​ស្រុក​ចម្ការ​លើ​មិនទាន់​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ទេ​នៅ​ពេល​នោះ នៅពេល​ក្រោយ​ទៀត​ទើប​គេ​​​កាត់​មួយ​ផ្នែក​នៃ​ស្រុក​ស្ទឹង​ត្រង់​ឲ្យ​ក្លាយ​ទៅ​ជា​ស្រុក​ចម្ការ​លើ។ តាម​ឋានន្តរសង្ឃ​មន្ត្រី​សង្ឃ ព្រះបាឡាត់គណមាន​ដំណែងធំ​បន្ទាប់ពីព្រះមេគណខេត្ត។​ ចំពោះព្រះវិន័យសត្ថាអង្គនេះ ព្រះអង្គជាព្រះបាឡាត់គណខេត្តទៀត តែយើងមិនដឹងថាព្រះអង្គគង់នៅវត្ត​នេះ ឬ​ក៏​គង់​នៅ​ទីរួម​ខេត្ត​ តែ​ទំនង​ថា​ព្រះអង្គ​​មាន​ស្រុកកំណើត​នៅទីនេះទើប​មក​កសាង​ចេតិយ​នៅបដិស្ឋានធាតុ​មាតាបិតានៅស្រុកកំណើត។​

រូបប្រាសាទចាស់កាលនៅគង់វង្ស មិនដឹងថតឆ្នាំណា តែប្រហែលកំឡុងដើមសតវត្សរ៍ទី២០៖

លេខបញ្ជី៖ EFEO_CAM12411

Categories: រមណីយដ្ឋាន, រឿង​រ៉ាវ​អំពី​ខែត្រ​កំពង់ចាម | ពាក្យ​គន្លឹះ៖ , , , | បញ្ចេញមតិ

អតីតព្រះវិហារវត្តល្វាទេរ


វត្តល្វាទេរ ស្ថិត​នៅឃុំ​មាន​ជ័យ​ ស្រុក​ស្រីសន្ធរ ខេត្ត​កំពង់ចាម។ វត្ត​នេះ​ស្ថិត​នៅ​ម្ខាង​ម្នាក់ទន្ល នឹងវត្ត​រកោកោង ស្រុកមុខកំពូល​ ខេត្ត​កណ្ដាល ដែល​ទីតាំង​ទាំង​ពីរ​នេះ​មាន​​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​រឿងព្រេងអំពី «ព្រះបាទ​បក្សីចាំក្រុង»។ ក្នុង​ប្រកាស​នេះ ខ្ញុំ​មិន​មាន​និយាយ​អ្វី​ដល់​រឿង​ព្រេង​នេះ​ទេ ខ្ញុំ​គ្រាន់តែ​បង្ហាញ​រូប និង​ប្រវត្តិ​ត្រួស​ៗ នៃ​ព្រះ​វិហារ​វត្ត​ល្វាទេរ​ដែល​សព្វ​ថ្ងៃ​ត្រូវ​បាន​ជំនួស​ដោយ​ព្រះ​វិហារ​ថ្មី​មួយ​ទៅ​ហើយ។

ខ្ញុំមិន​បាន​សាក​សួរ​ព្រះសង្ឃ តាអាចារ្យ​ ឬអ្នកភូមិ​ជុំ​វិញ​អំពីប្រវត្តិវត្ត​នេះ​ឡើយ (ជា​ការខ្វះ​ខាត​ដែល​គួរ​តែ​ជៀសវាង)។ តាំង​ពី​ពេល​ខ្ញុំ​ទៅ​ដល់​វត្ត​នេះ​ដំបូង​នៅ​​ចុង​ឆ្នាំ​២០១៣ និង​​ថ្មីៗ​បំផុត​​កាល​ពី​ប៉ុន្មាន​ថ្ងៃ​មុន​នេះ (២១ ឧសភា ២០២០) ខ្ញុំ​ចំណាយ​ពេល​បន្តិ​ចបន្តួច​ប៉ុណ្ណោះ​នៅ​វត្ត​នេះ​ ដោយ​គោល​ដៅ​របស់​ខ្ញុំ​គឺទៅ ប្រាសាទ​ព្រះធាតុ​បារាយណ៍​ ឯណោះទេ។ កាល​ខ្ញុំ​ទៅ​ដល់​លើក​ទី២ (២០១៥) ខ្ញុំ​បាន​ថត​រូប​នៅ​ក្នុង​ព្រះ​វិហារ​ចាស់​ខ្លះ ក្រោយ​មក​មាន​គេ​ប្រាប់​ខ្ញុំ​ថា​គេ​នឹង​ត្រៀម​វាយ​ព្រះ​​វិហារ​ចាស់​ចោល​ដោយ​សង់​ព្រះ​​វិហារ​ថ្មី​ជំនួស​វិញ។ ខ្ញុំ​មិន​យល់​បំណង​នេះ​ទាល់តែ​សោះ​នៅពេល​ដែល​ដី​វត្ត​ទំនេរ​នៅ​មាន​ ហេតុ​អ្វី​ក៏​គេ​មិន​រក្សា​របស់​ចាស់? បន្ទាប់មកខ្ញុំ​ឮ​ដំណឹង​ថា​គេ​វាយ​ព្រះ​​វិហារ​នេះ​នៅ​ឆ្នាំ​២០១៦ ខ្ញុំ​មិន​បាន​ទៅ​ទី​នោះ​ទៀត​ទេរហូត​ដល់​ឆ្នាំ​នេះ ទើប​ខ្ញុំ​បាន​ឈៀង​ចូល​ថត​ព្រះវិហារ​ថ្មី​ ដូច​មាន​បង្ហាញ​នៅ​ខាង​ក្រោម​បំផុត។

អក្សរ​លើ​បល្ល័ង្ក

ប្រវត្តិ​តិច​តួច​នៃ​ព្រះ​វិហារ​នេះ​ យើង​អាច​ដឹង​តាម​ព័ត៌មាន​បី។ មួយ​ ​បើ​តាម​អក្សរ​នៅ​លើ​បល្ល័ង្ក​ព្រះ​ក្នុង​ព្រះ​វិហារ​ យើង​អាច​និយាយ​បាន​ថា​ គេ​បញ្ចុះ​សីមា​ព្រះ​វិហារ​នេះនៅឆ្នាំ​១៩៥៤នោះឯង។ ពីរ ដោយ​ជៀសមិន​ផុត ព្រះវិហារ​នេះ​ក៏​​ទទួល​រង​ការ​ខូច​ខាត​ក្នុង​របប​ខ្មែរ​ក្រហម​ដូច​ព្រះ​វិហារ​ដទៃ​ទៀត​ដែរ នៅលើ​ហោ​ជាង​ខាង​កើត​ (រូប​ខាង​ក្រោម) បាន​ចារឹក​អក្សរ​ថា «​លើក​នៅ​ឆ្នាំ​ខាល​នាម​ខ្លា​គ.ស.​១៩៨៦» គឺជាឆ្នាំ​ដែល​គេ​លើក​ដំបូល​ព្រះ​វិហារ​ឡើង​វិញ។ បី ការ​វាយ​ព្រះវិហារ​នេះ​ចោល​នៅ​ឆ្នាំ​២០១៦ ដោយ​កសាង​ព្រះ​វិហារ​ថ្មី​នៅ​លើ​​ទីតាំង​ព្រះ​វិហារ​នេះ។

ព្រះវិហារចាស់ (ថត ២០១៥)

ព្រះវិហារថ្មី (ថត ២០២០)

Categories: រឿង​រ៉ាវ​អំពី​ខែត្រ​កំពង់ចាម | ពាក្យ​គន្លឹះ៖ , , | បញ្ចេញមតិ

ផ្ទឹម​រូប​ចាស់ និង​រូបថ្មី


រូប​ចាស់​ដក​ស្រង់ពី​សៀវភៅ Inventaire descriptif des monuments du Cambodge ភាគ២ សរសេរ​ដោយ លោក Étienne Edmond Lunet de Lajonquière នៅឆ្នាំ១៩០២ ​ឯ​រូបថ្មីជា​កម្មសិទ្ធ​របស់ស្មេរ។

ភ្នំត្រប់

ភ្នំត្រប់ ប៉មកណ្ដាល

ភ្នំជើងព្រៃ (ភ្នំស្រី)

គុកព្រីងជ្រុំ

គុកអំពិលទ្វារ

វត្តស្ពឺ

ហាន់ជ័យ គុកជើង

ហាន់ជ័យ គុកត្បូង

នគរបាជ័យ

ព្រះធាតុព្រះស្រី គុកជើង

ព្រះធាតុព្រះស្រី

ព្រះធាតុបារាយណ៍

ព្រះធាតុបារាយណ៍

ព្រះធាតុបារាយណ៍

ព្រះធាតុបារាយណ៍

Categories: កម្រង​រូបភាព | ពាក្យ​គន្លឹះ៖ , , | 3 មតិ

ប្រាសាទភ្នំត្រប់


ខាង​ក្រោម​នេះ​ជា​រូបភាព​ដែល​បំប្លែង​ពីអត្ថបទ​មួយ​ដែល​ខ្ញុំ​សរសេរ​ចុះ​ផ្សាយ​ក្នុង​ទស្សនាវដ្ដី​កម្ពុជសូរិយា​ ឆ្នាំទី៦៦ លេខ២ បោះពុម្ព​ឆ្នាំ​២០១៩ ទំព័រ៧៨ ដល់៩២ ។

ខ្ញុំ​ក៏​ធ្លាប់​ដក​ស្រង់​អត្ថបទ​​អំពី​ភ្នំត្រប់ពី​វេបសាយ​​ផ្សេង​ទៀត​យក​មក​ចុះ​ផ្សាយ​នៅ​ទី​នេះ​ដែរ៖

Categories: រមណីយដ្ឋាន, រឿង​រ៉ាវ​អំពី​ខែត្រ​កំពង់ចាម, សៀវភៅ | ពាក្យ​គន្លឹះ៖ , , , , | 2 មតិ

វត្តសុភារង្សី


វត្តសុភារង្សី ស្ថិតនៅ​ក្នុង​​ឃុំ​សូភាស ស្រុកស្ទឹងត្រង់ ខេត្ត​កំពង់ចាម។ ដើម្បី​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​កាន់​ទី​វត្ត​អារាម​នោះ​ យើង​អាច​ធ្វើ​ដំណើរ​ពី​២​​ផ្លូវ។ ទី​មួយ​គឺ​ចេញ​ពី​ទី​រួម​ស្រុក​ចំការ​លើ​ទៅ​ទិស​ខាង​កើត​​រហូត​ដល់​ឃុំ​មេសរ​ជ្រៃ ហើយ​បត់​ស្ដាំ​ដៃ​ ឯ​ទី​ពីរ​គឺ​ធ្វើ​ដំណើរ​ពី​ក្រុង​កំពង់​ចាម​ទៅ​កាន់​ទី​រួម​ស្រុក​ស្ទឹង​ត្រង់ បន្ទាប់​មក​បត់​ឆ្វេង​ទៅ​ទិស​ខាង​លិច​សម្ដៅ​​ទៅ​ឃុំ​មេសរជ្រៃ​ដែរ ហើយបត់​ឆ្វេង​ដៃ​វិញ (សរុប​មក​គឺមក​ពី​ទិស​ដៅ​ម្ខាង​ម្នាក់)។ ចម្ងាយបត់ចូល​ពី​ម្ដុំ​ផ្សារ​មេសរជ្រៃ​ទៅ​ត្បូង​នោះ​ប្រមាណ​ជា​ ៥ គ.ម.។

ទីតាំង​ព្រះ​វិហារ​សព្វ​ថ្ងៃ​ទំនង​ធ្វើ​លើ​គ្រឹះ​ប្រាសាទ​ចាស់​ដែល​ធ្វើ​ពី​ឥដ្ឋ។ នៅ​ក្នុង​ទីតាំង​វត្ត​ទាំង​មូល​មាន​បន្សល់​ទុក​ផ្ដែរ​រចនាបថ​សម័យ​មុន​អង្គរ​ចំនួន​៤ ក្នុង​នោះ​ផ្ដែរ​រចនាបថ​សម្បូណ៌ព្រៃគុក​ចំនួន៣ និង​ផ្ដែរ​រចនាបថ​កំពង់​ព្រះ​ចំនួន​១។ ប្រសិន​បើ​នៅ​សល់​ផ្ដែរ​ចំនួន​៤​ យ៉ាង​ហោច​ណាស់​អាច​មាន​ប្រាសាទ​យ៉ាង​តិច​មួយ ឬ​យ៉ាង​ច្រើន​៤ដែរ​។ បើ​តាម​ផែន​ទី​ដែល​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​បារាំង​ ​លោក Lunet de Lajonquiere (1902, p. 300) គូរទុក និងបាន​សរសេរ​បញ្ជាក់ថា កាលនោះគាត់ឃើញប្រាសាទឥដ្ឋចំនួន​៣ និងគំនរ​ឥដ្ឋច្រើនគំនរទៀត។

ផ្ដែររចនាបថកំពង់ព្រះ

ផ្ដែររចនាបថ​សម្បូណ៌ព្រៃគុក (១)

ផ្ដែររចនាបថ​សម្បូណ៌ព្រៃគុក (២)

ផ្ដែររចនាបថ​សម្បូណ៌ព្រៃគុក (៣)

ក្រៅពីផ្ដែរទាំង៤ ដែលគេយកទៅតម្រៀបជា​មួយ​មេទ្វារ​​ដោយ​បៀក​បិត​ស៊ីម៉ង់​ធ្វើ​ជា​អាង (?) នោះ ក៏មាន​សេស​សល់​សំណល់​ជើង​ទម្រ​មួយ​ចំនួន ក្បាល​តោ​សម័យ​អង្គរ​មួយ​ និង​បំណែក​ឥដ្ឋ​ពាស​ពេញ​ទី​ធ្លា​វត្ត​។ ដូច្នេះ​ តាម​ការ​សង្កេត​​​​ជា​បឋម​នេះ​​អាច​បញ្ជាក់ថាតំបន់​នេះ​ថ្វី​ត្បិត​តែ​ស្ថិត​នៅ​តំបន់​ខ្ពង់រាប​​ និង​ជាតំបន់​សម្បូណ៌ព្រៃ​ តែ​មាន​សហគមន៍​មនុស្ស​រស់​នៅ​ត​រហូត​មក​តាំង​ពី​សម័យ​មុន​អង្គរ។

បន្ថែម​ពី​នេះ ​និស្សិត​បុរាណ​វិទ្យា​ជំនាន់​ទី១២ ឈ្មោះ​ ស៊ាង រ៉ូស្សាត ​ក៏​បាន​សិក្សា​ស្រាវជ្រាវ និង​សរសេរ​ជា​សារណា​មួយ​ច្បាប់​​​ដោយ​ដាក់​ចំណង​ជើង​ថា «សូភាស៖ ភូមិសូភាស ខេត្តកំពង់ចាម (បុរាណស្ថាន និងសហគមន៍មនុស្សជុំវិញ)» អំពី​ទីតាំង​នេះ​ដែរ។ សៀវភៅ​នេះ​ អាច​រក​អាន​បាន​នៅ​បណ្ណាល័យ​សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​វិចិត្រ​សិល្បៈ ទីតាំង​នៅ​ក្រោយ​សារមន្ទីរជាតិ និង​ជាប់​របង​ខាង​ជើង​ព្រះ​បរម​រាជវាំង។

Categories: រមណីយដ្ឋាន | ពាក្យ​គន្លឹះ៖ , , , | បញ្ចេញមតិ

ផ្ដែរ​រចនាបថ​សំបូរ​ព្រៃគុក​នៅ​ភ្នំបាធាយ


កាល​ពី​ម្សិល​មិញ ខ្ញុំ​​បង្ហោះ​រូប​ថត​ទេស​ភាព​ពី​លើ​ភ្នំ​បាធាយ​ ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំ​​សូម​បង្ហាញ​​ភស្តុតាង​​នៃ​វត្តមាន​ប្រាសាទ​បុរាណ​មួយ​ដែល​សព្វថ្ងៃ​រលំ​បាត់​ទៅ​ហើយ​នៅ​លើ​ទីតាំង​ភ្នំ​នេះ។ គួរ​បញ្ជាក់​ថា ភ្នំបាធាយ​ជា​ភ្នំ​​​ធំ​មួយ​នៅ​កណ្ដាល​ស្រុក​បាធាយ​ ខេត្ត​កំពង់​ចាម​ ស្ថិត​នៅ​ស្ទើ​ពាក់​កណ្ដាល​ផ្លូវ​ភ្នំពេញ​កំពង់ចាម (៦០ គ.ម. ពីភ្នំពេញ, ៦៥ គ.ម. ទៅ​កំពង់ចាម)។ បើ​ធ្វើ​ដំណើរ​ពី​រាជធានី​ភ្នំពេញ​ ​យើង​នឹង​ឃើញ​វត្ត​មួយ​នៅ​ខាង​ស្ដាំ​ដៃ​ឈ្មោះ​ វត្ត​គិរី​បុប្ផារាម ស្ថិត​នៅ​ជើង​ភ្នំ​បាធាយ។ យើង​អាច​ឡើង​ភ្នំ​នេះ​ដោយ​​ដើរ​តាម​ជណ្ដើរ​ពី​ជើង​ភ្នំ​ទៅ​ក៏​បាន តែ​បើ​ចង់​ឡើង​ភ្នំ​ដោយ​ម៉ូតូ​ ឬ​ឡាន​​វិញ តោង​ជិះ​បង្ហួស​បន្តិច​នឹង​ឃើញ​ផ្លូវ​ដី​មួយ​នៅ​ខាង​ស្ដាំ​ដៃ បត់​ចូល​ទៅ​ហើយ​ជិះ​រហូត​ដល់​ សាលា​បឋម​សិក្សា​​មួយ ហើយបត់​ស្ដាំ​តាម​ផ្លូវ​ដី និងបេតុង​ឡើង​ទៅ​លើ​ភ្នំ​តែ​ម្ដង។

ពេល​ឡើង​ទៅដល់​ជំរាក់​មួយ យើង​នឹង​ឃើញ​រោង​សំណង់​សក្ការៈ​មួយ​អន្លើ។ ចំណុច​នេះ​មាន​ជណ្ដើរ​ចុះ​ទៅ​ក្រោម​ចំ​ដល់​វត្ត​ ដូច​មាន​និយាយ​នៅ​ខាង​លើ។ នៅ​ត្រង់​ចំណុច​មួយ​ទៀត​នៅ​លើ​ភ្នំ​ គេ​មាន​សង់​ជា​រោង​ពី​ស៊ី​ម៉ង់​ដើម្បី​តម្កល់​ចម្លាក់​ព្រះ​ពុទ្ធ​រូប​​ថ្មី​មួយ​អង្គ និង​ផ្ដែរ​រចនាបថ​សំបូរ​ព្រៃគុក​មួយ​ពី​ថ្មភក់។

ផ្ដែរ​រចនាបថ​សំបូរ​ព្រៃគុក

ក្រៅ​ពី​វត្ត​មាន​ផ្ដែរ​ដែល​អាច​បញ្ជាក់​ពី​​អត្ថិភាព​នៃ​ប្រាសាទ​បុរាណ​មួយ​ដែល​សព្វថ្ងៃ​រលំ​បាត់​រូប​រាង​ហើយ​នោះ ទីតាំង​ភ្នំ​នេះ​ក៏​មាន​​ជា​រោង​អ្នកតា រោង​សក្ការៈនានា ក៏​ដូច​ជា​ចេតិយ​ដែរ។ នេះ​ស​បញ្ជាក់​ពី​ជំនឿ​យ៉ាង​មុត​មាំ​របស់​អ្នក​ស្រុក​ដែល​នៅ​តែ​គោរព​ដល់​ភ្នំ​នេះ​តាំង​ពី​ដើម​ត​មក​ដល់​បច្ចុប្បន្ន។

បន្ថែម​ពី​នេះ ​និស្សិត​បុរាណ​វិទ្យា​ជំនាន់​ទី១៩ ឈ្មោះ​ ម៉ុក មករា ​ក៏​បាន​សិក្សា​ស្រាវជ្រាវ និង​សរសេរ​ជា​សារណា​មួយ​ច្បាប់​​​ដោយ​ដាក់​ចំណង​ជើង​ថា «ភ្នំបាធាយ ជំនឿ និងកិច្ចប្រតិបត្តិ» អំពី​ទីតាំង​នេះ​ដែរ។ សៀវភៅ​នេះ​ អាច​រក​អាន​បាន​នៅ​បណ្ណាល័យ​សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​វិចិត្រ​សិល្បៈ ទីតាំង​នៅ​ក្រោយ​សារមន្ទីរជាតិ និង​ជាប់​របង​ខាង​ជើង​ព្រះ​បរម​រាជវាំង។

Categories: កម្រង​រូបភាព, រមណីយដ្ឋាន | ពាក្យ​គន្លឹះ៖ , , , , , | បញ្ចេញមតិ

ទេសភាព​ពី​ភ្នំបាធាយ


រូប​ថត​ខាង​ក្រោម​នេះ​ ខ្ញុំ​ថត​តាំង​ពី​ខែ​មិថុនា​ឆ្នាំ​២០១៧​មក​ម៉្លេះ កាល​នោះ​ខ្ញុំ​ជិះ​ម៉ូតូ​ទៅ​ស្រុក​កំណើត​ ក៏​ឈៀង​ឡើង​ភ្នំ​បាធាយ​ ហើយ​ផ្ដិត​យក​រូប​ថត​​ទាំង​នេះ​តែ​ម្ដង។

Categories: កម្រង​រូបភាព | ពាក្យ​គន្លឹះ៖ , , , , | បញ្ចេញមតិ

ចម្លាក់នៅប្រាសាទព្រះធាតុបារាយណ៍


ចម្លាក់នៅ​លើ​ផ្ដែរ និងហោជាង​ប្រាសាទ​ព្រះធាតុ​បារាយណ៍​ត្រូវ​បាន​យក​តម្រៀប​ជា​ឃឿន​ព្រះវិហារ​នៅ​ខាង​មុខ​ប្រាសាទ។ ចម្លាក់ទាំង​នេះ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​រចនាបថ​បាពួននៅសតវត្ស​ទី១១។ លក្ខណៈគួរឱ្យ​កត់សម្គាល់នៃរចនាបថបាពួន គឺការឆ្លាក់ទេពកថា​នៅ​លើ​ផ្ដែរ និងហោជាង ជាភាគច្រើន​ជា​ទេព​កថា​ដែល​ទាក់ទង​នឹង​ព្រះ​នរាយណ៍។

ចម្លាក់នេះ​ទំនង​ស្ថិត​នៅ​លើ​ផ្ដែរ (?) ដែល​បង្ហាញរូបព្រះឥសូររាំ ដែលគេហៅថា ព្រះនាថរាជ (ស្ដេចរបាំ)។ គេឃើញនៅជុំវិញមានវត្តមាន​ព្រះព្រហ្ម (ខាង​ឆ្វេង), ព្រះនរាយណ៍ និងព្រះគណេស (ខាងស្ដាំ) និងទេពមួយចំនួនដែលពិបាកសម្គាល់។ នៅខាង​ឆ្វេង​បំផុត​ ទំនង​ជា «ពានរ​មួយ»។

ផ្ដែរ? ព្រះនាដរាជ (ព្រះឥសូររាំ)

ឯចម្លាក់នេះមានរូបរាងជាហោជាង (រាងត្រីកោណ) ដែលបង្ហាញ​រូបព្រះភិរុណ (?) ជិះហង្ស។

ហោជាង ព្រះភិរុណ?

ចម្លាក់បន្ទាប់គឺចម្លាក់ព្រះនរាយណ៍ផ្ទុំ។ អ្នកស្រុកហៅរូបនេះថាជារូបស្ដេចកនផ្ទុំ។ ចម្លាក់ឈុតនេះដំបូងៗឡើយ គេឆ្លាក់ជារូបព្រះនរាយណ៍ផ្ទុំលើនាគតែម្ដង តែចាប់ពីសតវត្សទី១១មក គេបែ​ជាឃើញព្រះនរាយណ៍ផ្ទុំលើសត្វ​ផ្សេងទៅវិញ។ មានមតិខុសៗគ្នាចំពោះសត្វនេះ អ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះគិតថា​ជាមករ ខ្លះគិតជា​គជសីហ៍។

ផ្ដែរ​រូប​ព្រះនរាយណ៍ផ្ទុំ

ចម្លាក់នេះទំនងជាឆ្លាក់លើ​ផ្ដែរបង្ហាញឈុតពាលីនិងសុគ្រឹពប្រយុទ្ធគ្នា។ នៅខាង​ឆ្វេងគេឃើញព្រះរាម​បម្រុងនឹងលើធ្នូបាញ់សម្ដៅទៅពាលី (មួយណាពាលី) ឯនៅខាងស្ដាំគេឃើញព្រះលក្ស្មណ៍ និងហនុមានដែលលុតជង្គង់។

ផ្ដែរឈុតពាលីប្រយុទ្ធគ្នានឹងសុគ្រីព

ចម្លាក់ពេញ

នៅ​លើ​ផ្ដែរមួយទៀត យើងឃើញឈុត​មួយដែលឧស្សាហ៍លេចឡើងដែរ គឺឈុតព្រះក្រឹស្ណាលើភ្នំគោវធ៌នជាឆ័ត្រការពារព្យុះភ្លៀងរន្ទះដែលព្រះឥន្ទ​បង្អុរ​មក​កម្ទេចពួកគង្វាលគោដែលមិនគោរពព្រះអង្គ ហើយទៅគោរពព្រះក្រឹស្ណាវិញ។ យើងឃើញយ៉ាងច្បាស់នូវកាយវិការ​ដ៏​អង់អាចនៃព្រះក្រឹស្ណា​ដែលលើ​ភ្នំ​ដោយ​ដៃតែម្ខាង ហើយឈរតែជើងមួយចំហៀង ឯនៅជុំវិញនោះអ្នកគង្វាលគោទាំង​ឡាយ​ភ័យខ្លាច និង​បន់ស្រន់សូម​ឱ្យ​ព្យុះភ្លៀន​រន្ទះ​វិនាស​​ផុត​បាត់ទៅ។

ផ្ដែរ? ព្រះក្រឹស្ណាលើភ្នំគោវធ៌ន

នៅលើផ្ដែរមួយនេះវិញ ជាឈុតដែលយើងឃើញនៅពាសពេញស្រុកខ្មែរ​ជា​ចម្លាក់ក្ដី ជាប្រតិមាក្ដី។ អ្នកស្រុកជាធម្មតាហៅរូបនេះថាទាញព្រ័ត្រ។ តាមព័ត៌មានពីអ្នកស្រុកប្រាប់ថា ក្បាលអណ្ដើក (កូម៌) នោះត្រូវគេលួចដាប់នៅទសវត្សន៍​ឆ្នាំ​១៩៨០។

ផ្ដែរ? កូរសមុទ្រទឹកដោះ

បន្ទាប់មកយើងឃើញមាន​ផ្ដែរមួយទៀតក្នុងរចនាបថបាខែងឬកោះកេរ (?) ដែលបង្ហាញ​រូប​ព្រះឥន្ទ​គង់លើ​ដំរីព្ធរាវណ។ ផ្ដែរនេះដាច់បាត់អស់មួយផ្នែកធំ​ទៅហើយតែយ៉ាងណាក្ដីយើងអាចនៅមើលឃើញក្បាលដំរីបាន។ ប្រសិនបើផ្ដែរនេះមានទីតាំងដើមនៅទីនេះមែន មានសេចក្ដីថាទីតាំងនេះជា​ទីសក្ការៈបែបសាសនា​តាំងពីដើម​​សម័យអង្គរមកម៉្លេះ ហើយត្រូវបានពង្រីក​ឱ្យ​កាន់​តែ​ធំ​នៅ​​សតវត្ស​ទី១១។

ផ្ដែររចនាបថបាខែង-កោះកេរ?

ឯ​ផ្ដែរចុង​ក្រោយ​នេះ​ជា​រូប​ព្រះនរាយណ៍​គង់​លើ​គ្រុឌនៅ​លើ​តោ​មួយ​ដែល​​​​ឈរ​ជើងពីរ​នៅ​ចំ​កណ្ដាល​នៃ​ផ្ដែរ។ ផ្ដែរ​នេះ​ទំនង​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​រចនាបថបាខែងឬកោះកេរ?​ ។

ផ្ដែររចនាបថបាខែង-កោះកេរ?

ចម្លាក់ មិនស្គាល់សាច់រឿង

ប្រាង្គកណ្ដាល និងឃឿនព្រះវិហារថតពីទិស​ពាយ័ព្យ (២០១៣)

*អរគុណលោក ឡេង ស៊ីរ៉ង់ បេក្ខជនថ្នាក់បណ្ឌិតជំនាញប្រវត្តិសិល្បៈនៃសាកលវិទ្យាល័យសិល្បករ ក្រុងបាងកក ដែលបានជួយកំណត់អត្តសញ្ញាណផ្ដែរ​ទាំងពីរចុងក្រោយ។

អានបន្ថែម៖

Categories: កម្រង​រូបភាព, រមណីយដ្ឋាន | ពាក្យ​គន្លឹះ៖ , , , | បញ្ចេញមតិ

ប្រាសាទព្រះធាតុបារាយណ៍


ប្រាសាទព្រះធាតុបារាយណ៍​មាន​ទីតាំង​ស្ថិត​នៅ​ឃុំ​បារាយណ៍ ស្រុកស្រីសន្ធរ ខេត្ត​កំពង់ចាម។ ដើម្បីធ្វើ​ដំណើរ​ពីប្រាសាទ​នេះ (ដោយ​ចេញ​ពី​ក្រុង​ភ្នំពេញ) គេត្រូវ​ធ្វើ​ដំណើរ​តាម​ផ្លូវ​ជាតិ​លេខ​៦អា ហើយ​ឆ្លង​ស្ពាន​ព្រែក​តា​មាក់​ទៅ​ត្រើយ​ខាង​កើត បន្ទាប់​មក​បត់​ឆ្វេង​ស្រប​តាម​បណ្ដោយ​មាត់​ទន្លេ។ ត្រូវ​ធ្វើ​ដំណើរ​រហូត​តាម​ផ្លូវ​កៅស៊ូ​និង​ផ្លូវ​បេតុង​រហូត​ដល់​ទីរួម​ស្រុក​ស្រីសន្ធរ គឺទីប្រជុំជន​ព្រែកពោធិ៍។ បន្ត​ដំណើរ​ទៅ​ទៀត​ប្រមាណ​ជា​ ៨គីឡូម៉ែត្រ​​ទៅ​ដល់​ផ្សារ​ព្រែក​ដំបូក ដែល​មាន​វត្ត​កោះកែវនៅ​ខាងឆ្វេងដៃ និងវត្ត​ប្រាសាទ​វដ្ដី​នៅខាង​ស្ដាំ​ដៃ។ បន្ទាប់​មក​ត្រូវ​បត់​តាម​ផ្លូវ​ដី​នៅ​មុខ​វត្ត​ប្រាសាទ​វដ្ដី​ហើយធ្វើ​ដំណើរ​ប្រមាណ​ ៧គីឡូម៉ែត្រ​ទៀត​មុននឹង​ទៅ​ដល់​ឃុំ​បារាយណ៍ ឯប្រាសាទ​ព្រះ​ធាតុ​បារាយណ៍​ស្ថិត​នៅ​ចម្ងាយ​ប្រមាណ​ ១គីឡូម៉ែត្រ​ខាង​ត្បូង​ឃុំ​នេះ។

ប្រាសាទនេះ​សព្វ​ថ្ងៃនៅ​សល់​ប្រាង្គ​មួយ​ធ្វើ​ពី​ថ្មភក់ និង​ថ្មបាយក្រៀម។ ប្រាង្គ​នេះ​មា​នទ្វារ​ចូលពី​ពីរ​ទិស​ គឺ​ខាង​កើតនិងខាង​លិច (គេសន្ធប់​ទ្វារ​ខាង​លិច​នឹង​ឥដ្ឋ) ឯទ្វារ​ខាង​ជើងនិងត្បូង​ជា​ទ្វារ​បញ្ឆោត។ គេសង្ស័យ​ថា​ប្រាសាទ​នេះ​មាន​ប្រាង្គ​បី​ពីព្រោះគេ​ឃើញ​មាន​សំណល់​ចម្លាក់​ផ្ដែរនិងហោជាង​ជា​ច្រើន​ដែល​ត្រូវ​បាន​យក​មក​ប្រើប្រាស់​ជា​ថ្មី។ តាម​រយៈក្បាច់​ចម្លាក់ទាំង​ប៉ុន្មាននេះ​ អាច​នាំឱ្យគិត​ថា​ប្រាសាទ​នេះ​កសាង​ឡើង​នៅ​សតវត្ស​ទី១១ ក្នុង​រចនាបថ​បាពួន។ ក្រោយ​មក​ប្រហែល​អាច​នៅ​សតវត្ស​ទី១៤ ឬ​១៥ គេបាន​កែប្រែ​ប្រាសាទ​នេះ​ដោយ​​លើក​ដី​ធ្វើ​លាន​មួយ​ទ្រវែង​នៅ​ខាង​មុខ​ប្រាសាទ ហើយ​យក​ផ្ដែ​និង​ហោជាង​មក​តម្រៀប​ជុំ​វិញ ធ្វើ​ជា​ឃឿន​ព្រះ​វិហារ​តែ​ម្ដង។ លាន​បែប​នេះ​ អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ប្រើពាក្យ​ថា Buddhist Terrace។​ ​បើពិនិត្យ​ឱ្យ​ច្បាស់លាស់​ជាង​នេះ​ទៀត យើង​នៅ​តែ​ឃើញ​ការសាងសង់ព្រះវិហារ​នៅ​មុខ​ប្រាសាទ​បុរាណ​មាន​​ពាសពេញ​ប្រទេស​កម្ពុជា​។ ​មាន​ឧទាហរណ៍​​សន្ធឹកសន្ធាប់​ដូចជានៅប្រាសាទ​នគរបាជ័យ ខេត្ត​កំពង់ចាម, ប្រាសាទ​រកាជន្លឹង ខេត្ត​កណ្ដាល, ប្រាសាទភូមិប្រាសាទ ខេត្ត​កំពង់ធំ, ប្រាសាទ​ចេតិយ​ខេត្ត​សៀមរាប, ប្រាសាទឯកភ្នំខេត្ត​បាត់ដំបង ជាដើម។

And here I quote:
«នៅក្បែរទីទួលនោះផ្នែកខាងជើងមានទួលឧកញ៉ាតន។ នៅមិនឆ្ងាយពីនោះប៉ុន្មានមានទួលឧកញ៉ាភក្តី នៅផ្នែកខាងក្រោយទួលព្រះធាតុចម្ងាយ ប្រហែល ៥០០ម៉ែត្រ មានទួលបុរាណមួយគេហៅថាទួលបាសាន។ នៅខាងមុខទួលព្រះធាតុនេះមានស្លាកស្នាមទន្លេអុំ ដែលមានឈ្មោះថា ទន្លេអុំ​បុរស និងទន្លេអុំស្ត្រី ហើយនៅចំកណ្តាលមានវាលមួយ ជាវេទិកាសម្រាប់ស្តេចគង់ទត។ បន្ទាប់ពីទន្លេអុំនោះទៅ មានវាលប្រណាំងសេះដែលមាននៅស្លាកស្នាមជាលំអានៗ។ នៅតាមស្រែជុំវិញទួលព្រះធាតុនោះនៅពេលដែលអ្នកស្រុកធ្វើ ការភ្ជួររាស់ដីស្រែ ពួកគាត់បានប្រទះឃើញបំណែកនៃបំពង់លូបង្ហូរទឹក។ នៅក្បែរទួលព្រះធាតុនោះមានទួលមួយដែលមានលក្ខណៈជាកន្លែងឡឥដ្ឋបុរាណខ្នាតធំមួយ នៅផ្នែកខាងមុខឆៀងខាងជើងនៃទួលព្រះធាតុនោះមានស្រះទឹកធំមួយបានបន្សល់ទុកតាំងពីសម័យព្រះបាទពញាយ៉ាតមកម៉្លេះ។ ទាំងអស់នេះជាសក្ខីភាពបញ្ជាក់ថាជារាជធានីបុរាណ។»

សូមបញ្ជាក់ថាការដកស្រង់​ខាង​លើ​នេះ​ គ្រាន់តែចង់រក្សា​ទិន្នន័យ​អំពី​ទីតាំង​ និងឈ្មោះទួល​នៅជុំវិញតែប៉ុណ្ណោះ ចំពោះពាក្យដែល​គេ​និយាយ​ត​គ្នា​មក​ថាទីតាំង​នេះ​ជា​ទីតាំង​រាជធានីរបស់ព្រះបាទពញាយ៉ាត និង​ក្រោយ​មក​ស្ដេចកន ត្រូវ​ការ​ការស្រាវជ្រាវបន្ថែម ហើយ​នោះ​ជា​អ្វី​ដែល​ក្រុម​អ្នកបុរាណវិទ្យាខ្មែរ អូស្ត្រាលី និងជប៉ុនកំពុង​តែ​រុករក។ គម្រោងស្រាវជ្រាវនេះ​បាន​ធ្វើ​ការ​ស្រាវជ្រាវ​អស់​រយៈពេល​៤​ឆ្នាំ​​មក​ហើយ​នៅ​អតីតរាជធានីលង្វែក (២០១៦ដល់២០១៩) ហើយគេនឹងបន្តស្រាវជ្រាវរយៈពេល​៣​ឆ្នាំ​ទៀតដោយ​ចាប់ផ្ដើមនៅ​ទីតាំង​នេះ​នៅ​ឆ្នាំ​នេះ (២០១៩) ហើយនឹង​អាច​ទៅ​ទីតាំង​នៅ​ម្ដុំ​វត្ត​ស៊ីធរ​នៅ​ឆ្នាំ​​ក្រោយៗ។ សំណួរ​ចម្បង​គឺ តើទីតាំង​នេះ​ពិត​ជា​ទីតាំង​រាជធានី​របស់ព្រះបាទ​ពញាយ៉ាត​ពេល​ដែលព្រះអង្គ​ចាក​ចេញ​ពី​ក្រុង​អង្គរ​នៅ​ឆ្នាំ១៤៣១​មែនឬយ៉ាងណា?​ ចំពោះ​របាយការណ៍​អំពី​ការ​សិក្សា​ទាំង​ប៉ុន្មាន​ សូមរង់ចាំ​ការ​បោះពុម្ពផ្សាយ​នៅ​រយៈពេល​ប៉ុន្មានឆ្នាំ​ខាង​មុខ​ទៀត។

ខ្ញុំ​បាន​ទៅ​ដល់​ទីតាំង​នេះពីរដង។ លើក​ទី១​នៅ​ចុង​ឆ្នាំ​២០១៣ និង​លើក​ទី២ កាលពី​ថ្ងៃអាទិត្យ​ទី១២ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៩។ កាល​ពី​លើក​ទី១​នោះ ខ្ញុំ​ទៅ​ដោយឯក​ឯង ដោយ​មាន​លោក​តា​អាចារ្យវត្ត​បារាយណ៍​ព្រះជីវ៍ធំជូនទៅ ឯ​លើក​ទី២​នេះ ទៅក្នុង​លក្ខណៈផ្លូវការ​ដោយ​​រួម​ជា​មួយ​សាស្ត្រាចារ្យ និង​បុគ្គលិក​សកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​វិចិត្រ​សិល្បៈ​នាំ​និស្សិត​​បុរាណវិទ្យា និង​ស្ថាបត្យកម្ម​ទៅ​សិក្សា​ស្វែង​យល់​ពីការកំណាយ​បែប​បុរាណវិទ្យា និង​គោល​បំណង​នៃ​គម្រោង​សិក្សា​នេះ។

រូបថត​នៅ​ខែធ្នូឆ្នាំ២០១៣

រូបថតថ្ងៃ១២ខែឧសភា២០១៩

[ខ្ញុំនឹងបង្ហាញ​ចម្លាក់​នៅប្រាសាទ​នេះ​នៅ​ប្រកាស​ក្រោយ]

សូមអាន៖

Categories: រមណីយដ្ឋាន, រឿង​រ៉ាវ​អំពី​ខែត្រ​កំពង់ចាម | ពាក្យ​គន្លឹះ៖ , , , , , , | 2 មតិ

បង្កើត​វេបសាយ​ឬ​ប្លក់​មិន​គិត​ប្រាក់​មួយ​នៅ WordPress.com.

%d bloggers like this: